Xẹp Đốt Sống L1 Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Điều Trị

Xẹp đốt sống L1 là tình trạng gãy xẹp một trong năm đốt sống thắt lưng, có ký hiệu L1, kết nối với đốt sống ngực T12. Tình trạng này khiến cột sống mất vững kèm theo cảm giác đau đớn, bệnh nhân cử động khó khăn. Những trường hợp có đốt sống L1 lún xẹp nghiêm trọng còn khiến cột sống bị biến dạng.

Xẹp đốt sống L1 là gì?

Đốt sống L1 là một trong năm đốt sống lưng (kí hiệu từ L1 đến L5), kết nối với đốt sống ngực T12. Càng xuống lưng dưới, những đốt sống càng có kích thước tăng dần để tăng tính linh hoạt cho những chuyển động vặn và uốn cong của cột sống. Ngoài ra những đốt sống này tạo ống xương (ống sống) bảo vệ tủy sống cùng các rễ thần kinh liên quan.

Xẹp đốt sống L1 là thuật ngữ chỉ tình trạng khối xương đốt sống L1 bị vỡ/ nứt và gãy xẹp xuống (giảm ít nhất 15 – 20% tổng chiều cao). Tình trạng này xảy ra khi đốt sống bị nén hoặc bị chèn ép quá mức dẫn đến mất vững cột sống, giảm khả năng chịu tải và áp lực.

Gãy xẹp đốt sống khiến bệnh nhân đau nhức và khó vận động. Những trường hợp nặng còn có cột sống bị biến dạng. Bệnh lý này thường gặp ở những người lớn tuổi, bệnh nhân bị loãng xương hoặc có ung thư di căn xương.

Triệu chứng của xẹp đốt sống L1

Đau lưng là triệu chứng chính của xẹp đốt sống L1. Cơn đau có những đặc điểm sau:

• Đau thắt lưng, cảm giác đau nhói ở đốt sống L1
• Đôi khi cơn đau âm ỉ kéo dài
• Đau tăng dần theo thời gian
• Đau nhiều hơn khi tăng áp lực lên cột sống như nâng vật, đứng, đi bộ…
• Cơn đau thuyên giảm khi nằm.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, một số triệu chứng dưới đây cũng có thể xuất hiện:

• Biến dạng ở cột sống, có đường cong bất thường ở cột sống thắt lưng
• Hạn chế phạm vi và khả năng vận động
• Khó cúi xuống hoặc vặn người
• Giảm chiều cao.

Nguyên nhân gây xẹp đốt sống L1

Xẹp đốt sống L1 xảy ra khi đốt sống này bị nén hoặc bị chèn ép quá mức. Tình trạng này thường do một số nguyên nhân dưới đây:

• Chấn thương: Tai nạn, chấn thương cột sống trong khi chơi thể thao hay té ngã là những nguyên nhân phổ biến khiến đốt sống L1 bị gãy xẹp. Lực tác động mạnh khiến đốt sống bị gãy, cột sống mất vững.
• Loãng xương: Xẹp đốt sống L1 thường gặp ở bệnh nhân bị loãng xương. Bệnh lý này làm giảm chất lượng xương, xương mỏng, dễ gãy, ít có khả năng chịu tải trọng. Chính vì thế mà xẹp đốt sống L1 có thể xảy ra ngay cả khi có va chạm rất nhẹ. Những biểu hiện gãy xẹp đốt sống do loãng xương thường gặp ở phụ nữ mãn kinh và người trên 50 tuổi có chế độ ăn uống thiếu canxi.
• Ung thư: Ung thư xương hay ung thư di căn xương (chẳng hạn như bệnh đa u tủy ở cột sống, ung thư tuyến tiền liệt di căn xương) đều có khả năng gây gãy xẹp đốt sống L1. Tế bào ung thư khiến xương yếu, đau nhức và tăng nguy cơ gãy xẹp.

Yếu tố nguy cơ xẹp đốt sống L1

Những yếu tố làm tăng nguy cơ xẹp đốt sống L1 gồm:

• Mãn kinh sớm: Mãn kinh sớm làm tăng nguy cơ loãng xương và xẹp đốt sống.
• Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn những người đàn ông.
• Độ tuổi: Xẹp đốt sống L1 thường gặp ở những người trên 50 tuổi.
• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống nghèo nàn, thiếu canxi khiến xương bị yếu và tăng nguy cơ xẹp đốt sống.
• Tình trạng sức khỏe: Nguy cơ xẹp đốt sống thường cao hơn ở những người có bệnh xương khớp mãn tính (thoái hóa cột sống, viêm khớp dạng thấp…), suy buồng trứng sớm, bệnh suy thận mạn, bệnh cường giáp hay cường tuyến cận giáp…
• Hút thuốc lá: Quá trình lão hóa và bệnh loãng xương diễn ra nhanh hơn ở những người hút thuốc lá. Điều này dẫn đến tình trạng gãy xẹp các đốt sống sống ở lưng, bao gồm cả đốt sống L1.

Xẹp đốt sống L1 có nguy hiểm không?

Triệu chứng xẹp đốt sống L1 tăng dần mức độ theo thời gian. Một số trường hợp bị đau mãn tính làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, giảm phạm vi và khả năng vận động. Ngoài ra việc không sớm thăm khám và điều trị có thể làm khởi phát nhiều biến chứng nghiêm trọng sau:

• Gãy xẹp nhiều đốt sống
• Đau lưng dữ dội
• Gù lưng
• Mất chiều cao
• Giảm hoặc mất khả năng vận động
• Chèn ép ổ bụng làm ảnh hưởng đến hệ hô hấp và hệ tim mạch
• Chèn ép dây thần kinh hoặc/ và tủy sống
• Hẹp ống sống
• Rối loạn chức năng ruột và bàng quang.

Chẩn đoán xẹp đốt sống L1

Để chẩn đoán xẹp đốt sống L1, người bệnh được khám sức khỏe tổng quát, kiểm tra bệnh sử và kiểm tra triệu chứng lâm sàng. Bác sĩ có thể sờ hoặc ấn nhẹ để kiểm tra đốt sống bị thương.

Ngoài ra bệnh nhân được chụp X-quang và một số xét nghiệm hình ảnh khác để chẩn đoán xác định. Cụ thể:

• Chụp X-quang: Cột sống và cấu trúc của các đốt sống được thể hiện rõ nét qua hình ảnh X-quang. Điều này giúp xác định tình trạng gãy xẹp đốt sống. Đồng thời loại bỏ nguyên nhân gây đau lưng do gai cột sống, thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống thắt lưng và một số bệnh lý khác.
• Chụp tủy đồ: Một lượng thuốc phản quang được tiêm gần tủy sống. Thuốc này giúp tạo hình ảnh rõ hơn về những tổn thương và tình trạng hẹp ống sống.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Chụp cắt lớp vi tính tạo ra hình ảnh chi tiết về cấu trúc của đốt sống L1, kích thước của đốt sống và các mô xung quanh. Điều này giúp chẩn đoán phân biệt xẹp đốt sống với những bệnh lý khác. Ngoài ra CT được dùng để xác định rủi ro tiềm ẩn.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI giúp kiểm tra cấu trúc của đốt sống, cột sống, tủy sống, rễ thần kinh và các mô mềm xung quanh. Từ đó giúp xác định nguyên nhân gây đau lưng dai dẳng. Ngoài ra xét nghiệm này có thể giúp phát hiện khối u xương bất thường hoặc ung thư di căn xương.
• Đo mật độ xương: Bệnh nhân được đo mật độ xương để xác định nguyên nhân gây xẹp đốt sống L1 do loãng xương.

Xẹp đốt sống L1 được chẩn đoán phân biệt với những tình trạng sau:

• Thoát vị đĩa đệm
• Thoái hóa cột sống
• Viêm khớp
• Đau nhức xương khớp do vận động quá mức hoặc lão hóa.

Điều trị xẹp đốt sống L1

Điều trị xẹp đốt sống L1 dựa vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Thông thường bệnh nhân được hướng dẫn dùng thuốc kết hợp sinh hoạt lành mạnh để kiểm soát tình trạng. Những trường hợp nặng cần phẫu thuật tạo hình đốt sống.

1. Điều trị không phẫu thuật

Những lựa chọn điều trị không phẫu thuật ở bệnh nhân bị xẹp đốt sống L1:

• Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi khi xẹp đốt sống L1 gây đau nhiều. Biện pháp này giúp đốt sống tổn thương có thời gian thư giãn và hồi phục. Đồng thời giúp xoa dịu cơn đau, ngăn tổn thương thêm nghiêm trọng. Sau khi đau giảm, hãy hoạt động thể chất phù hợp. Tránh những hoạt động làm tăng mức độ nghiêm trọng, chẳng hạn như ngồi lâu, đi lại nhiều, mang vác vật nặng…

• Sử dụng thuốc

Những loại thuốc thường được chỉ định trong điều trị xẹp đốt sống L1:

• • Acetaminophen: Thuốc này phù hợp với bệnh nhân bị đau ở mức độ nhẹ. Acetaminophen giúp làm dịu cơn đua và hạ sốt.
  • Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Aspirin, Ibuprofen, Naproxen… là những loại chống viêm không steroid thường được sử dụng. Thuốc giúp giảm đau và trị viêm hiệu quả.
  • Thuốc giảm đau nhóm opioid: Đây là thuốc giảm đau gây nghiện, được dùng cho những cơn đau nặng, không đáp ứng với các thuốc khác và đau do ung thư. Opioid được dùng ngắn hạn với liều thấp có tác dụng. Trong nhiều trường hợp thuốc được dùng kết hợp với Paracetamol để tăng hiệu quả giảm đau và giảm lượng opioid.
  • Calcitonin: Calcitonin thường được dùng cho những bệnh nhân bị xẹp đốt sống L1 do loãng xương. Thuốc có tác dụng ngăn ngừa tiêu xương, điều hòa trung ương đối với quá trình chuyển hóa chất khoáng. Từ đó làm giảm nồng độ calci huyết thanh, giảm tiêu calci ở xương, kiểm soát bệnh loãng xương.
• Nẹp lưng

Bệnh nhân được nẹp lưng khi điều trị xẹp đốt sống L1. Phương pháp này có thể giúp hỗ trợ lưng trong khi xương lành lại. Đồng thời giúp ngăn tổn thương thêm và hạn chế khởi phát cơn đau.

Tùy thuộc vào tình trạng, bệnh nhân có thể được sử dụng nẹp chỉnh hình xương cùng thắt lưng cho những chấn thương nặng hoặc nẹp Jewett cho những chấn thương nhẹ và ổn định.

• Thay đổi hoạt động

Người bệnh nghỉ ngơi hoàn toàn trong 24 – 48 giờ đầu khi có cơn đau cấp tính. Sau khi đau giảm, hãy vận động và thực hiện những bài tập nhẹ nhàng. Điều này giúp tăng cường sức khỏe xương, giảm nguy cơ gãy xương do nén và mất xương.

Không nên mang vác vật nặng hay thực hiện những chuyển động mạnh làm tăng áp lực lên cột sống. Những hoạt động này có thể khiến cơn đau và tổn thương thêm nghiêm trọng.

2. Điều trị phẫu thuật

Những trường hợp xẹp đốt sống L1 nghiêm trọng, đau nhức nhiều và không đáp ứng với điều trị bảo tồn thường được chỉ định phẫu thuật để kiểm soát. Tùy thuộc vào tình trạng, bệnh nhân được thực hiện can thiệp tạo hình đốt sống hoặc hợp nhất cột sống.

• Tạo hình đốt sống

Tạo hình đốt sống giúp ổn định cột sống, giảm đau và phục hồi đốt sống bị thương. Trong thủ thuật này, một kim tiêm dài được đưa vào đốt sống L1 dưới hướng dẫn của tia X. Sau đó tiêm hỗn hợp xi măng vào đốt sống để tạo hình đốt sống. Sau 10 phút, hỗn hợp xi măng đông cứng, đốt sống gãy xẹp được tạo hình.

• Kỹ thuật Kyphoplasty

Kỹ thuật Kyphoplasty được áp dụng với mục đích tạo hình đốt sống L1, ổn định cột sống, điều chỉnh biến dạng xương và kiểm soát cơn đau. Các bước thực hiện thủ thuật:

• • Bác sĩ tạo một vết cắt nhỏ trên da (khoảng 1 – 2 cm), gần với đốt sống L1
  • Một ống dài nhỏ được đưa vào trong, tiếp cận với đốt sống
  • Một ống thông mỏng được dẫn vào đốt sống, sau đó bơm căng để tạo ra một khoang nhỏ
  • Quả bóng được làm xẹp và lấy ra ngoài
  • Xi măng sinh học dạng lỏng được bơm vào trong. Đợi hỗn hợp xi măng đông cứng (khoảng 10 phút)
  • Khâu vết cắt trên da bằng chỉ khâu.
• Phẫu thuật hợp nhất cột sống

Trong một số trường hợp, bệnh nhân bị xẹp đốt sống L1 được chỉ định phẫu thuật hợp nhất cột sống. Phương pháp này giúp kết nối và loại bỏ chuyển động giữa hai đốt sống. Đồng thời giúp kiểm soát cơn đau.

• • Tạo một vết rạch lớn trên da gần với đốt sống L1
  •  Đặt vít kim loại vào các đốt sống qua một ống xương nhỏ. Các vít có thể được gắn vào thanh hoặc tấm kim loại
  • Giữa những đốt sống được ghép xương tự thân hoặc xương nhân tạo để cố định cột sống
  • Khâu vết mổ.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân được hướng dẫn chăm sóc và đeo nẹp cố định trong khi xương lành. Từ 1 – 3 tuần sau đó, bệnh nhân được phục hồi chức năng tích cực. Những bài tập cụ thể có thể giúp tăng cường sức mạnh, hỗ trợ kiểm soát cơn đau và phục hồi khả năng vận động.

Thông thường vết thương lành lại sau 1 – 2 tháng. Sau 6 – 12 tháng phục hồi chức năng, bệnh nhân có thể trở lại các hoạt động bình thường.

Phòng ngừa xẹp đốt sống L1

Để giảm nguy cơ xẹp đốt sống L1, bạn có thể áp dụng một số biện pháp dưới đây:

• Tránh hoạt động quá mạnh hoặc gắng sức.
• Mang vác vật nặng đúng kỹ thuật. Tránh các tư thế xấu.
• Không đột ngột vặn người hoặc uốn cong cột sống quá mức.
• Luôn khởi động trước khi vận động và chơi thể thao. Đồng thời chơi thể thao đúng kỹ thuật.
• Thận trọng để tránh tai nạn thể thao, té ngã, va đập và tai nạn giao thông.
• Tập thể dục đều đặn để nâng cao sức khỏe xương khớp, tăng tính linh hoạt và duy trì khả năng vận động. Đồng thời giảm nguy cơ mất xương và xương yếu.
• Thực hiện chế độ ăn uống giàu canxi và vitamin D. Những thành phần dinh dưỡng này giúp tăng mật độ khoáng xương, xây dựng hệ xương khớp chắc khỏe, ngăn ngừa loãng xương và xẹp đốt sống L1.
• Ngừng thói quen hút thuốc lá.
• Kiểm soát cân nặng. Giảm cân khi cần thiết. Tránh cân nặng dư thừa tạo áp lực quá mức lên các đốt sống lưng.
• Kiểm soát tốt những bệnh lý làm tăng nguy cơ xẹp đốt sống L1.
• Thường xuyên đo mật độ xương và kiểm tra sức khỏe cột sống định kỳ. Điều này giúp kịp thời phát hiện loãng xương và gãy xẹp đốt sống. Từ đó có những phương pháp điều trị thích hợp, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Xẹp đốt sống L1 xảy ra do nhiều nguyên nhân, thường liên quan đến loãng xương và chấn thương nặng. Đốt sống gãy xẹp khiến người bệnh đau đớn, cột sống mất vững. Đồng thời tăng nguy cơ gãy xẹp nhiều đốt sống, chèn ép thần kinh và nhiều biến chứng khác. Do đó, người bệnh cần sớm kiểm tra và điều trị tích cực để khắc phục bệnh lý.

Tham khảo thêm:

• Xẹp Đĩa Đệm Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Điều Trị
• Bị Xẹp Đốt Sống Lưng Nên Ăn Gì, Kiêng Gì Cho Mau Khỏi
• 7 Bài Tập Chữa Xẹp Đốt Sống Dễ Thực Hiện, Hiệu Quả Cao