Chấn Thương

Điều trị cấp cứu ban đầu

Trước tiên, bệnh nhân gặp chấn thương cần được xử lý, kiểm soát các tình trạng khẩn cấp, có nguy cơ ảnh hưởng tới tính mạng như tình trạng sốc do đau, sốc mất máu do gãy xương, trật khớp hở kèm tổn thương mạch. Bác sĩ cần giảm đau ngay cho bệnh nhân bằng các loại thuốc giảm đau nhanh.

Nếu nghi ngờ trật khớp hở, cần băng kín vết thương bằng gạc vô trùng, tiêm uốn ván và dùng kháng sinh phổ rộng (chẳng hạn như cephalosporin thế hệ 2 kết hợp aminoglycosid). Sau đó tiến hành phẫu thuật để cắt lọc và làm sạch, tránh nhiễm trùng.

Hầu hết các trường hợp gãy xương, trật khớp mức độ vừa và nặng cần cố định xương khớp bằng nẹp (nẹp bất động mềm để không tạo áp lực chèn ép mạch, không làm cứng khớp) để giảm đau và tránh những tổn thương thứ phát như tổn thương thần kinh, mạch máu, mô mềm xung quanh.

Điều trị chấn thương gãy xương

Một số phương pháp điều trị gãy xương phổ biến:

• Bó bột: Sử dụng bột làm từ thạch cao hoặc sợi thủy tinh đúc, hình thành một lớp bao bọc cứng, bảo vệ toàn bộ khu vực gãy xương. Bó bột thường được sử dụng trong trường hợp vết thương cần bất động trong nhiều tuần.
• Nẹp cố định: Dùng thanh nẹp cố định một bên của phần xương gãy, thường dùng để điều trị gãy xương kín.
• Cố định ngoài: Bác sĩ thường đặt ốc vít, đinh kim loại vào vi trí phía trên và dưới xương bị gãy. Các đinh ốc này kết nối với thanh kim loại bên ngoài da để cố định xương, giữ xương không bị xê dịch trong quá trình tự lành.
• Kéo liên tục: Các cơ, gân xung quanh vùng xương bị chấn thương được tác động một lực kéo nhẹ nhàng và liên tục, giúp ổn định các xương bị gãy.
• Phẫu thuật mổ hở và cố định trong: Thường được các bác sĩ sử dùng trong trường hợp gãy xương phức tạp. Thông qua vết mổ, phần xương bị gãy được bác sĩ sắp xếp và nắn lại. Sau đó cố định chúng lại bằng ốc vít hay các mảnh kim loại ngay trên bề mặt xương.
• Thay khớp: Biện pháp này được sử dụng trong trường hợp chấn thương nghiêm trọng phần trên của xương đùi hay gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi.
• Ghép xương hay kết hợp xương: Cần được thực hiện ngay lập tức nếu khoảng cách giữa các mảnh xương gãy quá lớn. Phương pháp còn được chỉ định trong trường hợp chậm lành xương, xương gãy không thể chữa lành.

Đối với những trường hợp gãy các xương nhỏ như ngón tay, ngón chân… bác sĩ có thể nắn chỉnh từ bên ngoài mà không cần bó bột.

Trong hầu hết trường hợp, cơn đau sẽ dần giảm đi và biến mất trước khi xương lành hoàn toàn. Tuy nhiên, bác sĩ có thể kê đơn thuốc uống giảm đau, thuốc chống nhiễm trùng hoặc thuốc ngăn ngừa các biến chứng khác nếu cần thiết.

Ngoài ra, để thúc đẩy quá trình lành chấn thương, người bệnh có thể cần điều chỉnh thói quen sinh hoạt, hạn chế chuyển động của vùng bị thương… đến khi gãy xương lành lại. Tuy nhiên, bất động một phần cơ thể trong thời gian dài có thể làm giảm sức mạnh cơ bắp và phạm vi chuyển động. Do vậy, sau giai đoạn điều trị cơ bản ban đầu, người bệnh có thể được yêu cầu tiến hành vật lý trị liệu để phục hồi chức năng khu vực gãy xương.

Điều trị chấn thương trật khớp

Trong điều trị trật khớp, nắn kín (không cần rạch da bộc lộ khớp) thường được bác sĩ ưu tiên lựa chọn khi có thể. Nếu nắn kín thất bại thì cần phẫu thuật đặt lại khớp cho đúng vị trí. Sau nắn trật thành công, người bệnh được khuyên nên:

• Bất động khớp bằng nẹp bất động hoặc bó bột, dùng nạng để cố định khớp, giúp giảm đau và kích thích phục hồi nhanh.
• Chườm đá lạnh và băng ép hỗ trợ giảm phù nề và giảm đau. Đá chườm cần được bọc kín bằng khăn hoặc túi nhựa, chườm càng sớm càng tốt (trong khoảng 15 - 20 phút đầu) và chườm liên tục trong 24 – 48h sau nắn.
• Kê cao chi bị chấn thương phía trên tim trong 2 ngày đầu để máu về tim không bị gián đoạn, giúp lưu thông máu trong tĩnh mạch tốt theo chiều trọng lực, giúp hạn chế phù nề, đau nhức.
• Sau 48 giờ, người bệnh có thể dùng biện pháp chườm ấm (chẳng hạn dùng tấm đệm sưởi ấm) trong 15 đến 20 phút mỗi ngày để làm giảm đau và hỗ trợ hồi phục thương tổn nhanh hơn.

Các phương pháp cố định khớp thường sử dụng là:

• Bó bột: Thường được sử dụng khi chấn thương trật khớp kèm với gãy xương đơn giản hoặc có các thương tích khác cần cố định trên 1 tuần.
• Dùng nẹp: Được các bác sĩ sử dụng để bất động khớp bị trật sau khi nắn về vị trí bình thường. Ngoài ra, nẹp bất động giúp giảm phù nề, ngăn ngừa nguy cơ bị hội chứng khoang sau nẹp. Một số loại trật khớp ở đầu chi cần phải dùng nẹp cố định cho đến khi hết sưng, phù nề.
• Cố định bằng đai đeo phù hợp để hỗ trợ khớp trật và giới hạn phạm vi vận động. Điều này rất hiệu quả trong điều trị trật khớp vai vì nếu bất động quá lâu sẽ dẫn tới viêm dính khớp vai, vai đông cứng.

Bất động kéo dài có thể gây cứng khớp, co kéo phần mềm, teo cơ nên bệnh nhân được khuyên tập các bài tập nhẹ nhàng trong quá trình cố định giúp cải thiện tầm vận động của khớp, sức cơ, tăng cường độ vững của khớp tổn thương.

Đối với bất kỳ chấn thương nào thì mục tiêu điều trị đều là rút ngắn thời gian lành bệnh để người bệnh quay về với sinh hoạt hàng ngày.