Trẻ Bị Gù Lưng: Dấu Hiệu Nhận Biết và Cách Khắc Phục

Gù lưng là một dị dạng cột sống thường gặp ở trẻ em. Những trẻ bị gù lưng có cột sống cong ra ngoài nhiều hơn bình thường. Tình trạng này thường khởi phát do hoạt động thể chất hoặc ngồi sai tư thế, bệnh lý, chấn thương. Trong nhiều trường hợp khác, trẻ bị dị dạng bẩm sinh.

Gù lưng ở trẻ em là gì?

Gù lưng là một dị dạng ở cột sống, thường phát triển ở trẻ em và người lớn tuổi. Dị dạng này khiến cột sống cong ra ngoài nhiều hơn bình thường. Những trẻ bị gù lưng thường có lưng gù hoặc tròn bất thường.

Khi nhìn từ phía sau, cột sống bình thường sẽ thẳng hoặc lưng trên có một đường cong khoảng 20 – 45 độ; trên 50 độ ở cột sống dị dạng. Khi nhìn từ bên cạnh, lưng trên tròn hoặc thường nhô ra đáng kể. Những trẻ mắc chứng gù lưng có vai tròn và trông có vẻ như bị chùng xuống.

Gù lưng thường không nguy hiểm. Tuy nhiên hình dạng cột sống bất thường có thể làm ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ, dáng đi, gây khó khăn cho việc đứng. Ngoài ra tình trạng này có thể tạo áp lực dư thừa lên cột sống dẫn đến đau lưng, gây khó thở.

Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi phát triển nào. Tuy nhiên thường gặp ở thanh thiếu niên hơn. Ngoài ra so với trẻ em nam, gù lưng phổ biến hơn ở trẻ em gái.

Các loại gù lưng ở trẻ em

Trẻ bị gù lưng thường có 3 loại phổ biến nhất. Bao gồm gù lưng bẩm sinh, gù lưng tư thế và gù lưng Scheuermann.

1. Gù lưng bẩm sinh

Trẻ bị gù lưng bẩm sinh khi sinh ra đã có cột sống cong bất thường.

Một số đặc điểm của gù lưng tư thế:

• Đường cong của cột sống thường tồi tệ hơn khi trẻ lớn hơn.
• Trẻ bị gù lưng bẩm sinh thường có những dị tật bẩm sinh khác làm ảnh hưởng đến thận và tim. Đôi khi các dị tật làm ảnh hưởng đến đường thở của trẻ.

Để điều trị và ngăn dị dạng cột sống trở nên nghiêm trọng hơn, phẫu thuật sẽ được chỉ định sớm. Sau điều chỉnh, trẻ cần nhiều thời gian để phục hồi và trở lại với đời sống bình thường.

2. Gù lưng của Scheuermann

Gù lưng của Scheuermann xảy ra khi những đốt sống lưng có hình dạng bất thường, chẳng hạn như hình nêm trong khi đốt sống bình thường có hình chữ nhật. Do xương hình nêm cong về phía trước nên cột sống của trẻ có đường cong lớn và trông tròn trịa hơn.

Một số đặc điểm của gù lưng của Scheuermann:

• Đường cong cột sống của gù lưng của Scheuermann là một đường cong cứng chắc, không linh hoạt. Không thay đổi đường cong khi vị trí thay đổi.
• Chủ yếu xảy ra ở thanh thiếu niên.
• Thường gặp ở trẻ em trai nhiều hơn trẻ em gái.
• Triệu chứng của gù lưng của Scheuermann thường nghiêm trọng hơn so với chứng gù lưng tư thế. Nhất là những trẻ có trọng lượng dưới trung bình.
• Người bệnh có thể bị đau lưng. Đặc biệt là khi ngồi lâu, đứng và hoạt động.

3. Gù lưng tư thế

Hầu hết trẻ bị gù lưng tư thế. Tình trạng này chủ yếu xảy ra ở lứa tuổi thanh thiếu niên, khi cột sống đang phát triển. Khi đứng hoặc ngồi sai tư thế, cơ và dây chằng giữ xương cột sống (các đốt sống) tại chỗ chịu nhiều áp lực và bị căng giãn. Điều này khiến các xương cốt sống bị kéo ra khỏi vị trí bình thường và gây biến dạng cột sống.

Một số đặc điểm của gù lưng tư thế:

• Không kèm theo đau đớn hoặc bất kỳ vấn đề nào khác.
• Chủ yếu xảy ra ở thanh thiếu niên.
• Thường gặp ở trẻ em gái nhiều hơn trẻ em trai.
• Đường cong do gù lưng tư thế là một đường cong linh hoạt. Việc thay đổi vị trí có thể làm thay đổi độ cong.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bị gù lưng

Để nhận biết một trẻ bị gù lưng, bạn có thể dựa vào những dấu hiệu và triệu chứng dưới đây:

• Cột sống cong hoặc có bướu ở trên lưng, vai tròn (triệu chứng chính)
• Đầu uốn cong về phía trước so với lưng và phần còn lại của cơ thể
• Bất thường về vị trí của xương bả vai hoặc chiều cao
• Trông lưng trên cao hơn bình thường khi cúi người về phía trước
• Cứng ở lưng và bả vai
• Đau lưng và đau vai
• Yếu chi dưới
• Chân tê bì
• Khó thở do cột sống dị dạng ép vào đường thở
• Đại tiện không tự chủ hoặc són bàng quang nếu dây thần kinh bị chèn ép
• Giảm khả năng giữ thăng bằng
• Dáng đi bất thường
• Cơ bắp săn chắc ở gân kheo (mặt sau của đùi)

Trẻ bị gù lưng do đâu?

Trẻ bị gù lưng thường do những nguyên nhân sau:

• Tư thế kém (gù lưng tư thế): Tư thế kém là nguyên nhân phổ biến gây gù lưng ở trẻ em. Điều này thường bao gồm buông thõng, mang túi hoặc vật nặng có thể kéo căng dây chằng và cơ hỗ trợ đốt sống, ngã lưng trên ghế, ngồi khom lưng, uốn cong cột sống và cúi đầu về phía trước khi xem điện thoại/ ngồi học. Tư thế kém khiến đốt sống bị kéo khỏi vị trí trung lập và làm tăng độ cong của cột sống.
• Đốt sống có hình dạng bất thường (gù lưng của Scheuermann): Nếu những đốt sống có hình dạng bất thường hoặc phát triển không đúng cách, chúng có thể lệch khỏi vị trí trung lập hoặc làm cong cột sống. Từ đó gây ra chứng gù lưng của Scheuermann.
• Bẩm sinh (gù lưng bẩm sinh): Đây là một sự phát triển bất thường của cột sống khi thai nhi phát triển trong bụng mẹ. Điều này thường liên quan đến hình dáng bất thường của hai hoặc nhiều đốt sống, chúng hợp nhất với nhau.
• Một số nguyên nhân khác: Một số nguyên nhân ít gặp khiến cột sống phát triển bất thường, trẻ bị gù lưng:
  • Yếu cơ ở lưng trên
  • Viêm khớp
  • Chấn thương cột sống
  • Nứt cột sống (cột sống hình thành không đúng cách)
  • Vẹo cột sống ở trẻ em
  • Khối u
  • Nhiễm trùng ở cột sống, chẳng hạn như bệnh lao, lao cột sống
  • Bệnh Paget xương
  • Bệnh bại liệt
  • Loạn dưỡng cơ bắp
  • Cha mẹ bồng bế trẻ sai cách
  • Trẻ ngồi hoặc tập đi quá sớm.  Điều này thường do cột sống yếu, mềm và không đủ khả năng chống đỡ trọng lượng cơ thể
  • Những vấn đề về trao đổi chất
  • Các rối loạn thần kinh cơ (bại não, loạn dưỡng cơ, khuyết tật ống thần kinh, u sợi thần kinh)
  • Neurofibromatosis (u sợi thần kinh loại 1) – rối loạn di truyền khiến hệ thần kinh bị ảnh hưởng.
  • Ung thư.

Gù lưng ở trẻ em có nguy hiểm không?

Gù lưng rất phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là thanh thiếu niên có hệ xương khớp đang phát triển. Tình trạng này gây ra những bất thường ở cột sống làm ảnh hưởng đến dáng ngồi, đi và đứng, giảm tính thẩm mỹ và khả năng giữ thăng bằng.

Một số trường hợp nặng còn có dấu hiệu đau lưng, khó thở do cột sống dị dạng ép vào đường thở và phổi. Lâu ngày làm giảm chất lượng cuộc sống và sức khỏe, tăng nguy cơ phát triển các bệnh ở tim mạch và não do thiếu oxy.

Một số biến chứng khác:

• Cản trở chức năng của phổi
• Đau dai dẳng không thể kiểm soát bằng thuốc
• Cản trở việc ăn uống của trẻ, trẻ khó nuốt, có nguy cơ trào ngược dạ dày
• Gặp khó khăn khi dây thần kinh quanh cột sống bị chèn ép hoặc bị nén. Từ đó làm gián đoạn tín hiệu thần kinh và gây các triệu chứng gồm:
  • Vấn đề về cảm giác thăng bằng
  • Tê/ yếu ở chân và tay
  • Đại tiện không tự chủ hoặc són bàng quang,

Chính vì thế những trẻ bị gù lưng cần được thăm khám và điều trị sớm. Phần lớn các trường hợp có đáp ứng tốt với điều trị bảo tồn. Những trường hợp nặng hoặc có biến chứng được khuyến nghị chăm sóc khẩn cấp và phẫu thuật để điều chỉnh.

Chẩn đoán gù lưng ở trẻ em

Một trẻ bị gù lưng sẽ được chẩn đoán xác định thông qua khám sức khỏe, tiền sử bệnh và một số xét nghiệm hình ảnh.

1. Chẩn đoán lâm sàng

Trong khi thăm khám, bác sĩ quan sát kiểm tra độ cong của lưng. Đồng thời đặt một vài câu hỏi liên quan đến triệu chứng, thời gian phát hiện lưng gù, tiền sử bản thân và tiền sử gia đình có dị dạng cột sống.

Ngoài ra trẻ bị gù lưng có thể được yêu cầu thực hiện thử nghiệm uốn cong về phía trước để xác định tình trạng.

Thực hiện:

• Gập người về phía trước trong khi hai bàn chân chụm vào nhau
• Cánh tay buông thõng, đầu gối thẳng.

Thử nghiệm này cho phép bác sĩ đo đường cong bất thường của cột sống. Đồng thời đánh giá chứng vẹo cột sống (đường cong nghiêng của cột sống) và những vấn đề cột sống khác.

2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Để đánh giá chi tiết, trẻ bị gù lưng có thể được yêu cầu thực hiện một vài xét nghiệm được liệt kê dưới đây:

• Chụp X-quang: Chụp X-quang là một trong những chỉ định chính trong chẩn đoán chứng gù lưng ở trẻ em. Thông qua hình ảnh tạo từ tia X, bác sĩ có thể phát hiện bất thường, đo góc của đường cong cột sống. Điều trị dựa trên chẩn đoán này.
  • Đường cong tự nhiên: Đường cong khoảng từ 20 – 45 độ.
  • Đường cong bất thường (gù lưng): Đường cong lớn hơn 50 độ.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Kỹ thuật này được chỉ định để xác định nguyên nhân gây chứng gù lưng ở trẻ em. Đồng thời loại trừ gãy xương hay bất kỳ tình trạng nhiễm trùng nào của lưng.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI tạo ra hình ảnh chi tiết của những cấu trúc và các cơ quan bên trong cơ thể. Kỹ thuật này cho phép bác sĩ xác định nguyên nhân tiềm ẩn, loại trừ các vấn đề liên quan đến dây thần kinh và tủy sống.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu thường được dùng để chẩn đoán các tình trạng nhiễm trùng (chẳng hạn như bệnh lao), các vấn đề về trao đổi chất…

Trẻ bị gù lưng điều trị như như thế nào?

Phương pháp dùng trong điều trị chứng gù lưng ở trẻ em dựa vào nguyên nhân, phân loại, độ tuổi, giới tính và mức độ ảnh hưởng của biến dạng.

Nguyên tắc điều trị:

• Chứng gù lưng tư thế: Điều chỉnh tư thế để cải thiện.
• Chứng gù lưng của Scheuermann: Nếu các đốt sống có hình dạng bất thường dẫn đến gù lưng, phương pháp điều trị dựa vào những yếu tố sau:
  • Giới tính
  • Độ tuổi
  • Mức độ linh hoạt của đường cong
  • Mức độ nghiêm trọng và ảnh hưởng của đường cong.
• Chứng gù lưng bẩm sinh: Phẫu thuật cho hầu hết trường hợp.

Dưới đây là một số chỉ định chăm sóc và điều trị thường được hướng dẫn:

1. Điều chỉnh tư thế

Nếu trẻ bị gù lưng do tư thế sai và cong nhẹ, cột sống biến dạng được điều chỉnh bằng cách cải thiện tư thế trong khi ngồi, đi và đứng. Duy trì tư thế đúng trong suốt giai đoạn phát triển, đến khi trẻ trưởng thành.

Trong quá trình điều chỉnh, trẻ được chụp X-quang theo dõi thường xuyên, kéo dài trong những năm thiếu niên. Điều này giúp theo dõi sự cải thiện của đường cong và có hướng xử lý phù hợp.

2. Dùng thuốc giảm đau

Nếu gù lưng từ nhẹ đến trung bình và gây đau, một số loại thuốc giảm đau không kê đơn sẽ được sử dụng để giảm đau lưng. Điển hình như Ibuprofen hoặc Paracetamol.

• Ibuprofen: Thuốc Ibuprofen được dùng cho những cơn đau vừa do gù lưng, có kèm theo viêm hoặc không. Loại thuốc này có tác dụng trị viêm và giảm đau.
• Paracetamol: Thuốc Paracetamol được dùng cho những cơn đau lưng nhẹ đến trung bình. Thuốc giúp giảm đau nhanh, mang đến cảm giác dễ chịu.

3. Vật lý trị liệu

Các bài tập vật lý trị liệu cho trẻ bị gù lưng có tác dụng tăng cường các cơ hỗ trợ cột sống (chẳng hạn như cơ lưng và cơ bụng). Từ đó giúp giảm đau, tăng sự dẻo dai và giúp cải thiện tư thế.

Một số bài tập khác có thể được chỉ định để kéo căng gân kheo, giảm đau nhức và co cứng, tăng cường các vùng khác trên cơ thể.

Đau lưng do gù lưng cũng có thể được cải thiện bằng giữ cân nặng ở mức toàn kết hợp với những hoạt động tăng cường cơ cốt lõi. Chẳng hạn như tập yoga và các môn võ thuật.

4. Đeo nẹp chống gù lưng

Đeo nẹp lưng điều chỉnh cột sống thường được dùng cho thanh thiếu niên bị gù lưng từ nhẹ đến trung bình. Thiết bị này có thể giúp điều chỉnh đường cong, ngăn gù lưng trở nên tồi tệ. Ngoài ra nẹp lưng còn giúp giữ các đốt sống ở vị trí đúng, hỗ trợ xương phát triển đúng cách.

Nẹp lưng có thể gây khó chịu trong thời gian đầu. Tuy nhiên cảm giác này thường biến mất trong thời gian ngắn. Nẹp lưng thường được sử dụng cho đến khi cột sống ngừng phát triển hoàn toàn.

Phương pháp này thường không được chỉ định ở người lớn. Bởi không thể điều chỉnh được vị trí của đốt sống khi cột sống ngừng phát triển. Ngày nay nhiều loại nẹp được thiết kế dành riêng cho hoạt động thể chất cụ thể, giúp hỗ trợ bệnh nhân tối đa.

5. Phẫu thuật

Những trường hợp cần được phẫu thuật để điều chỉnh:

• Trẻ bị gù lưng bẩm sinh, gù lưng của Scheuermann
• Gù lưng với triệu chứng nặng và lợi ích của phẫu thuật lớn hơn nguy cơ
  • Đường cong cột sống rất rõ ràng
  • Cột sống cong gây đau lưng dai dẳng
  • Đường cong bất thường của cột sống làm giảm các chức năng quan trọng của cơ thể, bao gồm ảnh hưởng đến hệ thần kinh, chức năng của thận và tim, thở.
• Cấu trúc cột sống có nguy cơ xấu đi nếu không phẫu thuật
• Trẻ bị gù cột sống không có đáp ứng với điều trị bảo tồn.

Thông thường gù lưng ở trẻ em được điều trị bằng phẫu thuật hợp nhất cột sống. Phương pháp này giúp nối các đốt sống lại với nhau, điều chỉnh đường cong bất thường. Trong quá trình này, bệnh nhân có thể được ghép một vài mảnh xương để giúp cột sống thẳng hàng hơn.

Phẫu thuật hợp nhất cột sống thường kéo dài từ 4 – 8 giờ, bệnh nhân được gây mê toàn thân trong khi thực hiện.

Quy trình:

• Rạch một đường ở lưng để tiếp xúc với các đốt sống tại đường cong bất thường của cột sống
• Ghép xương/ xếp những đốt sống ở vị trí thẳng hơn để điều chỉnh độ cong của cột sống (dùng những mảnh xương nhỏ tự thân hoặc được hiến tặng)
• Dùng thanh kim loại, móc và vít để cố định và lắp đầy khoảng trống giữa những đốt sống.

Khi lành lại, các đốt sống sẽ liên kết hoặc hợp nhất với nhau. Sau phẫu thuật, bệnh nhân được đề nghị nằm viện 7 ngày hoặc lâu hơn, chăm sóc vết thương đúng cách để giảm nguy cơ nhiễm trùng. Trong khi lành, bệnh nhân được yêu cầu đeo nẹp lưng tối đa 9 tháng để hỗ trợ.

Bệnh nhi có thể đi học và đi làm bình thường sau phẫu thuật 4 – 6 tuần. Trở lại hoạt động thể chất và chơi thể thao sau 1 năm phẫu thuật.

Phẫu thuật hợp nhất đốt sống là một trong những phương pháp điều trị gù lưng ở trẻ hiệu quả nhất. Tuy nhiên phương pháp này có thể tiềm ẩn một số biến chứng. Bao gồm:

• Nhiễm trùng sau phẫu thuật
• Chảy nhiều máu ở vị trí phẫu thuật
• Tổn thương dây thần kinh hoặc mô lân cận.

Tiên lượng

Nhìn chung trẻ bị gù lưng có tiên lượng khá tốt. Đặc biệt khi được chẩn đoán và điều trị sớm. Trường hợp này thường giữ được chức năng của cơ thể và không cần phẫu thuật điều chỉnh. Tuy nhiên đường cong sẽ tồi tệ hơn nếu chậm trễ hoặc không được điều trị. Từ đó làm phát triển những vấn đề liên quan đến sức khỏe.

Đối với điều trị không phẫu thuật, lưng gù được điều chỉnh trong 1 năm. Tiếp tục theo dõi đến khi trưởng thành. Đối với điều trị phẫu thuật, trẻ có thể đi học và đi lại bình thường sau phẫu thuật 4 – 6 tuần. Sau 1 năm để trở lại hoạt động thể chất.

Trong khi điều trị gù lưng, trẻ cần được theo dõi thường xuyên, nẹp và vật lý trị liệu để điều chỉnh và cải thiện tư thế. Những lưu ý này giúp hạn chế đường cong xấu đi. Ngoài ra nên duy trì tư thế tốt và sức khỏe để tránh gù lưng tái diễn.

Phòng ngừa gù lưng ở trẻ em

Chăm sóc lưng và giữ tư thế tốt có thể giúp ngăn ngừa chứng gù lưng tư thế. Cụ thể:

• Kiểm soát tốt những tình trạng sức khỏe có khả năng làm tăng nguy cơ gù lưng.
• Không ngồi lâu một chỗ. Tránh lười biếng.
• Luôn luôn duy trì tư thế đúng trong các hoạt động.
• Ngồi đúng cách bằng cách thẳng lưng khi ngồi. Tránh ngồi khom lưng, đầu cúi về phía trước, ngồi vẹo lưng sang một bên hoặc chùng xuống…
• Tránh mang cặp sách nặng vì có thể làm tăng áp lực, khiến dây chằng và cơ bị kéo căng.
• Nên mang ba lô để cân bằng hai bên vai.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Thường xuyên tập thể dục, yoga, bơi lội, đi bộ, chạy bộ… để tăng cường cốt lõi, các cơ và dây chằng hỗ trợ cột sống. Ngoài ra, các bài tập còn giúp tăng dẻo dai, tăng cường sức mạnh và giữ lưng linh hoạt. Điều này giúp ngăn ngừa các vấn đề về lưng, bao gồm cả gù lưng.

Trẻ bị gù lưng do nhiều nguyên nhân. Trong đó duy trì tư thế sai chiếm phần lớn các trường hợp. Gù lưng ở trẻ em có tiên lượng tốt, có thể điều trị và ngăn ngừa tái diễn. Tuy nhiên nếu chậm trễ hoặc không được kiểm soát, đường cong có thể phát triển và gây biến chứng. Vì thế, ba mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi phát hiện đường cong bất thường ở lưng.

Tham khảo thêm:

• Cổ Bị Gù Là Như Thế Nào? Cách Khắc Phục, Phòng Ngừa
• Chân Chữ X: Cách Khắc Phục và Thông Tin Cần Biết