Bệnh Teo Cơ Ở Người Lớn Tuổi: Nguyên Nhân Và Cách Phòng

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi xảy ra khi cơ thể không sản sinh đủ lượng protein cần thiết, ảnh hưởng đến quá trình xây dựng và phát triển cơ bắp. Từ đó khiến những tế bào co lại dẫn đến mất khối lượng cơ. Điều này thường kèm theo sự suy giảm về sức mạnh, sức bền và khả năng vận động.

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi là gì?

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi là tình trạng suy giảm khối lượng cơ, thường gặp ở những người trên 70 tuổi. Bệnh xảy ra khi cơ thể bị mất cân bằng giữa quá trình thoái hóa protein và tổng hợp protein. Từ đó khiến protein được sản sinh không đủ cho quá trình xây dựng và phát triển cơ bắp, tế bào co lại và khối lượng cơ mất dần theo thời gian.

Ở người lớn tuổi, bệnh teo cơ thường ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, đặc biệt là chi. Bệnh lý này làm mất khối lượng cơ nạc, khiến chân hoặc/ và cánh tay teo nhỏ, suy nhược ngày càng tăng. Đồng thời gây khó khăn cho các hoạt động sinh hoạt. Chẳng hạn như leo cầu thang, đứng từ một vị trí ngồi…

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi được điều trị khi những triệu chứng của bệnh gây khó khăn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống. Thông thường, người bệnh được hướng dẫn vận động với những bài tập, bộ môn phù hợp, giúp phòng ngừa và điều trị bệnh. Một số trường hợp khác được vật lý trị liệu hoặc kích thích điện để chữa trị.

Dấu hiệu nhận biết bệnh teo cơ ở người lớn tuổi

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi dễ dàng được nhận biết thông qua những triệu chứng và dấu hiệu dưới đây:

• Mất khối lượng cơ nạc. Điều này có thể khó phát hiện hơn ở những người béo phì, phù nề hoặc thay đổi khối lượng mỡ
• Cánh tay hoặc/ và chân nhỏ đáng kể. Tùy thuộc vào nguyên nhân, chi ảnh hưởng có thể nhỏ hơn chi còn lại hoặc so với người cùng tuổi
• Suy nhược ngày càng tăng
• Yếu chi
• Người bệnh có xu hướng chậm chạm hơn, khó khăn khi thực hiện những hoạt động bình thường. Chẳng hạn như leo cầu thang, đi bộ, đứng lên từ một vị trí ngồi… Điều này thường gặp ở những người bị teo cơ bắp chân hoặc teo lõi
• Khó khăn hoặc không có khả năng hoạt động thể chất. Nhiều người ngừng hoạt động thể chất trong thời gian dài
• Khó khăn hoặc không thể giữ thăng bằng
• Dễ té ngã
• Teo cơ hoành dẫn đến khó thở
• Teo cơ cổ họng dẫn đến khó nuốt

Teo cơ ở người lớn tuổi thường không được phát hiện cho đến khi một lượng cơ đáng kể bị mất đi.

Nguyên nhân gây teo cơ ở người lớn tuổi

Cơ xương là nơi lưu trữ các axit amin. Chúng được sử dụng để sản xuất năng lượng và xây dựng cơ bắp khi nguồn cung cấp thấp hoặc có nhu cầu cao. Khối lượng cơ sẽ bị mất nếu nhu cầu trao đổi chất lớn hơn quá trình tổng hợp protein.

Quá trình lão hóa là nguyên nhân phổ biến dẫn đến sự mất cân bằng này. Từ đó gây teo cơ ở người lớn tuổi. Ngoài ra một số bệnh lý và tình trạng khác cũng có thể dẫn đến sự mất cân bằng giữa quá trình thoái hóa protein và tổng hợp protein.

1. Lão hóa

Protein là thành phần quan trọng của các tế bào trong cơ thể. Cơ thể sử dụng protein để sửa chữa và xây dựng các mô, tạo ra hormone, enzyme và những hóa chất khác. Ngoài ra cấu trúc của protein còn là một trong những yếu tố xây dựng cơ, xương, sụn, da và máu.

Khi lớn tuổi, cơ thể bị lão hóa làm ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp protein. Điều này khiến protein không đủ để thực hiện quá trình xây dựng và phát triển cơ bắp. Lâu dần những tế bào co lại dẫn đến mất khối lượng cơ.

Người lớn tuổi bị teo cơ do lão hóa thường cảm thấy yếu ớt, mất sức mạnh, gặp khó khăn khi di chuyển, giữ thăng bằng kém và sức bền thấp. Ngoài ra teo cơ còn làm tăng nguy cơ chấn thương.

2. Bất động

Bất động hay dừng hoạt động lâu ngày khiến những tế bào co lại và dẫn đến bệnh teo cơ ở người lớn tuổi. Điều này thường gặp ở những người lớn tuổi bị hạn chế khả năng vận động (do chấn thương, bệnh xương khớp…). Kết quả nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ teo cơ là 0,5 – 0,6% ở người có từ 10 – 42 ngày không sử dụng cơ liên tục.

3. Suy dinh dưỡng/ ốm yếu

Những người có chế độ ăn ít protein nạc, rau xanh và trái cây thường có khối lượng cơ bắp giảm nhanh. Đối với trường hợp này, kém hấp thu dinh dưỡng ở người lớn tuổi thúc đẩy quá tình phát triển bệnh teo cơ.

Ngoài ra bệnh teo cơ ở người lớn tuổi do suy dinh dưỡng/ ốm yếu cũng liên quan đến một số bệnh lý sau:

• Bệnh ung thư (chẳng hạn như ung thư xương)
• Bệnh Celiac
• Hội chứng ruột kích thích…

Những bệnh lý này làm giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể. Từ đó làm tăng mức độ teo cơ ở người lớn tuổi. Bệnh cũng có thể xảy ra ở những người mất hội chứng suy giảm sức khỏe.

4. Tổn thương thần kinh

Khi những tế bào thần kinh trung ương trong tủy sống và não bị tổn thương, bệnh teo cơ có thể xảy ra. Tùy thuộc vào tình trạng mà người bệnh có thể bị teo cơ chân, tay hoặc teo cơ cục bộ. Nhiều trường hợp còn bị tê liệt toàn thân. Tổn thương thần kinh thường do chấn thương tủy sống, chấn thương sọ não, chấn thương cột sống, bệnh bại não.

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi cũng có thể xảy ra do tổn thương hệ thần kinh ngoại vi. Điều này thường liên quan đến các dây thần kinh bị chèn ép, bệnh di truyền và phẫu thuật.

5. Bệnh lý

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi liên quan đến nhiều bệnh lý. Dưới đây là một số bệnh thường gặp nhất:

• Bệnh đa xơ cứng: Đây là một bệnh tự miễn trong đó cơ thể làm hỏng lớp phủ bảo vệ của dây thần kinh. Điều này dẫn đến tê liệt, ảnh hưởng đến khả năng vận động và mất khối lượng cơ theo thời gian.
• Viêm da cơ: Bệnh viêm da cơ gây phát ban trên da và yếu cơ.
• Bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS): ALS ảnh hưởng và làm mất dần những tế bào thần kinh kiểm soát các cơ tự nguyện. Từ đó dẫn đến yếu và teo cơ.
• Viêm khớp dạng thấp: Nhiều khớp bị ảnh hưởng bởi viêm khớp dạng thấp – bệnh tự miễn gây viêm mãn tính. Điều này làm hạn chế chức năng vận động và dẫn đến bệnh teo cơ.
• Loạn dưỡng cơ: Tình trạng di truyền này có thể dẫn đến yếu cơ.
• Viêm xương khớp: Viêm xương khớp gây bệnh teo cơ ở người lớn tuổi do làm giảm chuyển động ở khớp.
• Teo cơ tủy sống: Bệnh lý này là một tình trạng di truyền có thể dẫn đến sự tiêu hao của các cơ ở tay và chân.
• Hội chứng Guillain – Barré: Viêm dây thần kinh và yếu cơ xảy ra do hội chứng Guillain – Barré. Đây là một tình trạng tự miễn thường gặp.
• Bệnh bại liệt: Đây là một bệnh do virus làm ảnh hưởng đến mô cơ, cuối cùng dẫn đến tê liệt.
• Các bệnh thần kinh: Tổn thương một hoặc nhiều dây thần kinh dẫn đến mất cảm giác và chức năng. Cuối cùng gây bất động và dẫn đến bệnh teo cơ.

6. Dùng thuốc

Khối lượng cơ có thể mất dần khi sử dụng những loại thuốc điều trị dưới đây:

• Glucocorticoid: Thuốc này còn được gọi là Corticoid – một thuốc chống viêm mạnh. Thuốc có khả năng tác động trực tiếp đến cơ dẫn đến teo nhỏ.
• Doxorubicin: Đây là một loại thuốc làm chậm sự phát triển hoặc ngăn chặn tế bào ung thư. Thuốc này có thể gây độc cho cơ.

Chẩn đoán bệnh teo cơ ở người lớn tuổi

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi có thể được phát hiện nhanh thông quan những bước kiểm tra lâm sàng, bao gồm:

• Kiểm tra tình trạng cơ và các triệu chứng đi kèm
• Kiểm tra sức mạnh, sức bền và sự linh hoạt của người bệnh
• Kiểm tra tình trạng chung, tiền sử bệnh và những loại thuốc được sử dụng gần đây

Ngoài ra để xác định chẩn đoán, nguyên nhân và đánh giá tình trạng cụ thể, người bệnh được chỉ định thêm một số xét nghiệm, bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các bệnh viêm nhiễm.
• Điện cơ (EMG): Thăm dò phản ứng điện của cơ và thần kinh, xác định sự mất phân bố thần kinh của cơ. Đồng thời đo tốc độ dẫn truyền cảm giác và vận động. Từ đó giúp xác định những thương tổn ở thần kinh và cơ.
• Chụp CT hoặc chụp MRI: Phát hiện những thay đổi về khối lượng cơ. Ngoài ra những kỹ thuật này giúp kiểm tra sự phát triển bất thường (như khối u), những tổn thương ở mô mềm và xương để tìm kiếm nguyên nhân gây teo cơ.
• Chụp X-quang: Kiểm tra những thương tổn ở xương dẫn đến bệnh teo cơ ở người lớn tuổi.
• Nghiên cứu dẫn truyền thần kinh: Kiểm tra chức năng, xác định tổn thương của một hoặc một nhóm các dây thần kinh.
• Sinh thiết cơ hoặc thần kinh: Kiểm tra những bất thường ở cơ và dây thần kinh.

Điều trị bệnh teo cơ ở người lớn tuổi

Những phương pháp điều trị có thể giúp làm chậm sự phân hủy cơ, tối ưu hóa tình trạng dinh dưỡng. Đồng thời tác động đến đường truyền tín hiệu gây phì đại cơ. Từ đó giúp ngăn ngừa, trì hoãn sự phát triển, đôi khi đảo ngược (phát triển cơ bắp) bệnh teo cơ ở người lớn tuổi.

Dưới đây là những phương pháp điều trị teo cơ ở người lớn tuổi thường được áp dụng:

1. Tập thể dục

Người bệnh được khuyên tập thể dục thường xuyên với những bộ môn và bài tập phù hợp như đi bộ, chạy bộ, thái cực quyền, yoga, các bài tập kéo giãn… Điều này giúp giảm teo cơ ở người lớn tuổi (đã được chứng minh). Đồng thời hỗ trợ quá trình xây dựng và phát triển cơ bắp, tăng cường sức cơ, sự dẻo dai và sức mạnh.

Ngoài ra việc luyện tập đều đặn mỗi ngày còn mang đến nhiều lợi ích sau:

• Duy trì hệ xương khớp chắc khỏe
• Cải thiện chức năng vận động
• Kích thích giải phóng hormone giúp thúc đẩy quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng (đặc biệt là axit amin) để tổng hợp protein, phát triển cơ bắp và ngăn ngừa bệnh teo cơ.
• Giảm nguy cơ chấn thương và nâng cao sức khỏe tổng thể.

Ở người lớn tuổi, những bài tập cần được thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ/ chuyên gia vật lý trị liệu. Điều này giúp lựa chọn các bài tập phù hợp, hỗ trợ tốt quá trình ngăn ngừa và điều trị bệnh teo cơ. Ngoài ra chuyên gia vật lý trị liệu có thể hỗ trợ tích cực cho người gặp khó khăn với những chuyển động bình thường.

2. Kích thích điện

Kích thích điện được dùng phổ biến trong điều trị teo cơ ở người lớn tuổi. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với những người không thể tập thể dục do mất/ hạn chế về thể chất (chẳng hạn như liệt nửa người).

Đối với kích thích điện, bác sĩ/ chuyên gia vật lý trị liệu sử dụng điện kích thích chức năng cơ từ bên ngoài. Từ đó hỗ trợ phát triển cơ bắp, tăng cường cơ mạnh, phục hồi chức năng vận động và cải thiện các triệu chứng của bệnh teo cơ.

Khi thực hiện, các điện cực sẽ được gắng vào những vùng có các cơ bị teo. Sau đó truyền một dòng điện thích hợp đến cơ qua những điện cực. Điều này giúp kích thích cơ và những chuyển động ở các chi.

3. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu được áp dụng cho những người bị hạn chế vận động, không thể tập thể dục tại nhà, teo cơ do bệnh lý xương khớp, tổn thương tủy sống và thần kinh.

Thông thường người bệnh sẽ được hướng dẫn những bài tập tăng cường cơ bắp và kéo giãn. Những bài tập này giúp ngăn ngừa teo cơ tiến triển, xây dựng cơ bắp, phòng ngừa bất động.

Ngoài ra vận động trị liệu còn giúp tăng cường sức khỏe xương khớp, giảm đau và co thắt cơ, cải thiện chức năng vận động và duy trì cơ thể khỏe mạnh.

Bên cạnh vận động trị liệu, những phương pháp dưới đây cũng được chỉ định dựa trên tình trạng bệnh:

• Sử dụng nhiệt
• Kích thích siêu âm
• Massage trị liệu
• Kích thích điện…

4. Siêu âm hội tụ cường độ cao

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi có thể được điều trị bằng phương pháp siêu âm hội tụ cường độ cao. Phương pháp này sử dụng những chùm tia siêu âm tác động đến những khu vực có các cơ bị teo. Từ đó kích thích sự co thắt, cải thiện cơ bắp và hỗ trợ phục hồi chức năng.

5. Cung cấp đủ calo và protein

Để ngăn ngừa và điều trị bệnh teo cơ ở người lớn tuổi, cần cung cấp đủ calo và protein từ chế độ ăn uống. Việc bổ sung đủ lượng calo và protein cần thiết giúp sản sinh năng lượng và mô cơ, tăng cường sức khỏe và sức bền.

Ngoài ra bổ sung axit amin chuỗi nhánh (đặc biệt là leucine) và protein còn giúp ức chế sự phân hủy protein và kích thích tổng hợp mô cơ. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với những người bị suy mòn hoặc suy nhược cơ do lão hóa, suy dinh dưỡng và bệnh lý.

6. Phẫu thuật

Hiếm khi phẫu thuật được chỉ định trong điều trị teo cơ ở người lớn tuổi. Phương pháp này chỉ phù hợp với những bệnh nhân có đủ điều kiện sức khỏe và bị teo cơ do những vấn đề sau:

• Có khối u, chấn thương hoặc bất thường khác dẫn đến chèn ép dây thần kinh và tủy sống
• Bệnh cơ xương khớp làm tăng nguy cơ bại liệt
• Suy dinh dưỡng
• Các bệnh thần kinh

Tùy thuộc vào tình trạng, bệnh nhân có thể được phẫu thuật để giải nén thần kinh, cải thiện mô cơ.

Phòng ngừa bệnh teo cơ ở người lớn tuổi

Để ngăn ngừa và làm chậm teo cơ ở người lớn tuổi, những biện pháp dưới đây nên được áp dụng:

• Duy trì hoạt động thể chất đối với những trường hợp bị hạn chế vận động do chấn thương và bệnh lý. Tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn những bài tập thích hợp.
• Những người có nguy cơ tê liệt và bại liệt cao như chấn thương tủy sống, đột quỵ, mới phẫu thuật… nên tiến hành vận động thụ động để ngăn ngừa chứng teo cơ.
• Điều trị tích cực những tình trạng làm tăng nguy cơ phát triển bệnh teo cơ ở người lớn tuổi.
• Trao đổi với bác sĩ khi dùng những loại thuốc có khả năng làm giảm khối lượng cơ, chẳng hạn như Glucocorticoid. Đồng thời áp dụng các biện pháp phòng ngừa.
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh và giàu dinh dưỡng. Đặc biệt nên ăn nhiều thịt, cá, trứng, sữa… để bổ sung calo và protein, giúp phòng ngừa bệnh teo cơ ở người lớn tuổi. Ăn nhiều sữa chua, chế phẩm từ đậu nành, các loại hạt, đậu, trái cây và rau xanh để bổ sung vitamin và khoáng chất (đặc biệt là vitamin A, C, D, E, canxi, magie…). Điều này giúp xây dựng hệ xương khớp chắc khỏe, ngăn viêm và duy trì chức năng vận động linh hoạt.
• Tập thể dục thường xuyên với những bài tập phù hợp (như đi bộ, đạp xe, bơi lội, thái cực quyền, yoga…) là cách duy trì khối lượng cơ bắp và phòng ngừa bệnh teo cơ ở người lớn tuổi hiệu quả.

Bệnh teo cơ ở người lớn tuổi chủ yếu do giảm vận động lâu ngày và quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Một số trường hợp khác có khối lượng cơ suy giảm do bệnh lý và chấn thương gây tổn thương thần kinh. Vì thế người bệnh cần sớm thăm khám kỹ lưỡng và điều trị theo chỉ định để loại trừ nguyên nhân và kiểm soát nhanh tình trạng.

Tham khảo thêm:

• Teo Cơ Delta Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu, Cách Điều Trị
• Thoát Vị Đĩa Đệm Gây Teo Chân: Nguyên Nhân, Cách Chữa Trị
• Teo Cơ Sau Chấn Thương Phục Hồi Được Không? Điều Cần Biết