Thay Khớp Gối Toàn Phần: Quy Trình Và Cách Phục Hồi Sau Mổ
Thay khớp gối toàn phần là phương pháp điều trị cuối cùng và hiệu quả nhất đối với khớp gối không thể sửa chữa. Trong phẫu thuật này, toàn bộ đầu gối được thay thế bởi một khớp gối nhân tạo có cấu trúc tương tự. Sau phẫu thuật, người bệnh cần phục hồi chức năng tích cực để hồi phục khả năng vận động và đi lại linh hoạt.
Thay khớp gối toàn phần là gì?
Thay khớp gối toàn phần (phẫu thuật tạo hình khớp gối) là phương pháp điều trị cuối cùng ở những bệnh nhân có khớp gối bị hỏng, không đáp ứng điều trị bảo tồn. Trong đó, toàn bộ khớp gối hỏng sẽ được thay thế bởi khớp nhân tạo làm bằng nhựa cao cấp, kim loại hoặc polyme.
Đối với những trường hợp nhẹ hơn, người bệnh có thể được thay một phần đầu gối (chỉ phần ảnh hưởng bị thay thế). Trong hầu hết trường hợp, viêm khớp là nguyên nhân khiến người bệnh phải phẫu thuật thay khớp gối. Một số khác do chấn thương nghiêm trọng.
Không phải tất cả trường hợp đều được phẫu thuật thay khớp toàn phần. Để xem xét, bệnh nhân được chụp X-quang xác định mức độ tổn thương, đánh giá tính ổn định, sức mạnh và phạm vi chuyển động.
Ngoài ra sức khỏe tổng thể, cân nặng, độ tuổi, mức độ hoạt động cũng được xem xét. Tùy thuộc vào tình trạng, bác sĩ lựa chọn kỹ thuật phẫu thuật và bộ phận giả thay thế đầu gối phù hợp.
Khi nào cần thay khớp gối toàn phần?
Bệnh nhân cần phẫu thuật thay khớp gối toàn phần khi khớp gối bị tổn thương nghiêm trọng hoặc bị mòn làm giảm sút khả năng vận động, bệnh nhân đau đớn ngay cả khi nghỉ ngơi. Ngoài ra toàn bộ khớp gối được thay thế khi điều trị bảo tồn không hiệu quả, không thể phục hồi đầu gối bằng phương pháp khác.
Hầu hết bệnh nhân cần phẫu thuật thay khớp do viêm khớp gối. Trong đó viêm xương khớp ở đầu gối (viêm khớp do hao mòn) là nguyên nhân phổ biến nhất. Khớp gối cũng có thể bị tổn thương và cần thay thế do một số tình trạng sau:
- Viêm khớp dạng thấp
- Viêm khớp gối do chấn thương
- Bệnh gout
- Bệnh máu khó động
- Những vấn đề về cung cấp máu gây chết xương ở đầu gối (hoại tử)
- Rối loạn khiến xương phát triển bất thường
- Biến dạng đầu gối kèm theo mất sụn và đau đớn
- Chấn thương đầu gối
Ai được đề nghị thay khớp gối toàn phần?
Thay khớp gối toàn phần là một cuộc phẫu thuật lớn. Chính vì thế không phải tất cả các trường hợp đều được khuyến nghị thay khớp. Thông thường phương pháp này chỉ được đề nghị cho những trường hợp sau:
- Không đáp ứng với phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như tiêm steroid hoặc vật lý trị liệu không giúp cải thiện khả năng vận động và giảm đau.
- Không thể sửa chữa khớp gối bằng những phương pháp phẫu thuật khác.
- Người bệnh có đầu gối sưng to, cứng khớp, đau đớn dữ dội, khả năng vận động bị giảm sút.
- Đau đầu gối quá nghiêm trọng, ảnh hưởng đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống.
- Khó hoặc không thể đi lại hay thực hiện những hoạt động thường ngày.
- Đau đớn và thiếu vận động khiến bệnh nhân cảm thấy chán nản.
Trước khi đề nghị phẫu thuật, bệnh nhân được xem xét mức độ tổn thương, phạm vi, sức mạnh và khả năng vận động. Đồng thời kiểm tra độ tuổi, tình trạng sức khỏe tổng thể. Thay khớp gối chỉ được thực hiện khi cần thiết, bệnh nhân đủ sức khỏe trải qua một cuộc phẫu thuật lớn, có thể phục hồi chức năng sau đó.
Chống chỉ định
Phẫu thuật thay khớp gối toàn phần bị trì hoãn hoặc không thể thực hiện cho những trường hợp sau:
- Tổn thương khớp gối có thể điều trị nội khoa và sửa chữa được.
- Bệnh nhân có sức khỏe yếu, không đủ sức trải qua quá trình phẫu thuật.
- Bệnh nhân có các bệnh lý nội khoa như bệnh tim, bệnh lý ở thận hoặc gan.
- Nhiễm trùng ở đầu gối.
Quy trình phẫu thuật thay khớp gối toàn phần
Quy trình phẫu thuật thay khớp gối toàn phần gồm những giai đoạn sau:
1. Trước khi làm phẫu thuật
Trước khi phẫu thuật, bệnh nhân được kiểm tra tình trạng sức khỏe tổng thể, mức độ tổn thương, sức mạnh và phạm vi của đầu gối. Điều này giúp chắc chắc rằng thay khớp gối toàn phần là phương pháp cuối cùng hiệu quả đối với bệnh nhân.
Ngoài ra bệnh nhân được tư vấn quy trình gây mê và thay khớp gối. Đồng thời được lựa chọn giữa gây mê tủy sống (tê từ thắt lưng trở xuống, không cảm thấy đau nhưng tỉnh táo) và gây mê toàn thân (bất tỉnh trong khi phẫu thuật).
Để ngăn ngừa biến chứng nhiễm trùng sau phẫu thuật, người bệnh được dùng kháng sinh (tiêm tĩnh mạch) trước, trong và sau khi phẫu thuật. Bác sĩ có thể đặt một khối dây thần kinh quanh đầu gối của bạn để làm tê. Cảm giác này sẽ biến mất dần sau khi làm thủ thuật.
2. Trong quá trình thay khớp gối toàn phần
Những bước cơ bản trong quá trình phẫu thuật thay khớp gối toàn phần:
- Đầu gối của bệnh nhân được đặt ở tư thế uốn cong sao cho tất cả các bề mặt của khớp được lộ ra
- Gây tê hoặc gây mê
- Rạch một đường dài ở mặt trước của đầu gối, khoảng 15 – 25 cm (6 – 10 inch)
- Bác sĩ nhẹ nhàng di chuyển xương bánh chè của bệnh nhân sang một bên. Sau đó cắt bỏ những bề mặt khớp bị tổn thương
- Chuẩn bị những bề mặt khớp phù hợp với cấu trúc khớp gối của bệnh nhân. Tiến hành gắn những mảnh khớp nhân tạo vào đầu gối
- Chỉnh sửa để đảm bảo khớp nhân tạo được đặt vào đúng vị trí. Bệnh nhân được gập hoặc xoay đầu gối thụ động để kiểm tra, đảm bảo chức năng phù hợp
- Đóng vết mổ bằng chỉ khâu.
Quá trình phẫu thuật thay khớp gối toàn phần thường mất khoảng 2 giờ.
3. Sau khi làm phẫu thuật
Sau khi kết thúc quá trình phẫu thuật thay khớp gối toàn phần, người bệnh được đưa đến phòng hồi sức để nghỉ ngơi từ 1 – 2 giờ. Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe chung, bệnh nhân có thể được nằm viện từ 3 – 5 ngày. Một số trường hợp khác có thể về nhà ngay trong ngày.
Một số yêu cầu cần thực hiện sau phẫu thuật vài tiếng:
- Dùng thuốc kê đơn để giảm đau.
- Di chuyển mắt cá chân và bàn chân. Cần thực hiện sớm để tăng lưu lượng máu đến cơ chân, giúp ngăn ngừa tình trạng đông máu và sưng tấy. Một số bệnh nhân được mang ống hỗ trợ hoặc ủng nén, dùng thuốc làm loãng máu để giảm tối đa nguy cơ đông máu và sưng.
- Chườm lạnh 20 phút mỗi lần để giảm sưng và đau.
- Thường xuyên thực hiện những bài tập thở, tăng dần mức độ hoạt động trong giai đoạn phục hồi chức năng.
- Thực hiện những bài tập vận động đầu gối theo hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu.
- Tiếp tục trị liệu, phục hồi chức năng tại nhà hoặc ở trung tâm sau khi xuất viện.
- Chăm sóc vết thương đúng cách, không ngâm chân trong nước, thường xuyên thay băng.
- Tập thể dục kết hợp chế độ ăn uống phù hợp để thúc đẩy quá trình chữa lành tổn thương.
Rủi ro của phẫu thuật thay khớp gối toàn phần
Giống như bất kỳ cuộc phẫu thuật nào, phẫu thuật thay khớp gối toàn phần cũng có rủi ro. Tuy nhiên chúng thường được ngăn ngừa trước, trong và sau phẫu thuật điều trị, thường bao gồm dùng thuốc và vật lý trị liệu.
Những rủi do trong phẫu thuật thay khớp gối toàn phần:
- Nhiễm trùng. Bao gồm nhiễm trùng vết thương hoặc nhiễm trùng sâu trong ổ khớp. Bệnh nhân thường được dùng kháng sinh và phẫu thuật loại bỏ bộ phận nhân tạo. Những dấu hiệu nhiễm trùng gồm:
- Ớn lạnh
- Sốt trên 37,8 độ C (100 F)
- Dịch tiết ra từ vết mổ
- Tăng sưng, đỏ và đau ở đầu gối.
- Hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch chân hoặc phổi (thuyên tắc tĩnh mạch phổi)
- Đột quỵ
- Đau tim
- Tổn thương mạch máu và dây thần kinh quanh khớp gối
- Đau đầu gối tiếp diễn
- Cứng khớp gối
- Gãy xương xung quanh khớp gối
- Đầu gối không hoàn toàn ổn định
- Trật xương bánh chè
- Phản ứng với thuốc gây mê hoặc thuốc gây tê tủy sống
- Trật khớp gối
- Chảy máu sau mổ
- Hỏng khớp nhân tạo (đầu gối nhân tạo bị mòn). Điều này thường xảy ra ở những bệnh nhân làm căng khớp bằng vật dụng có trọng lượng quá mức hoặc những hoạt động có tác động mạnh.
Thời gian hồi phục sau thay khớp gối toàn phần
Đối với hầu hết bệnh nhân, phẫu thuật thay khớp gối toàn phần mang đến hiệu quả điều trị cao. Cụ thể phương pháp này giúp giảm đau, cải thiện chất lượng cuộc sống và khả năng vận động, người bệnh sớm trở về với các hoạt động bình thường.
Sau phẫu thuật vài tiếng, bệnh nhân được dùng thuốc, hướng dẫn cử động và tập phục hồi chức năng. Khoảng 3 – 6 tuần sau khi phẫu thuật, người bệnh có thể tiếp tục hầu hết những hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân có thể uốn cong đầu gối và lái xe không bị đau.
Sau 3 tháng, sưng và đau lắng xuống, người bệnh có thể đi lại và vận động gần như bình thường. Người bệnh có thể thực hiện những hoạt động ít tác động hoặc chơi những môn thể thay giải trí như đạp xe, đi bộ, bơi lội, chơi golf.
Sau 12 tháng, tình trạng phù chân biến mất, khớp gối nhân tạo được sử dụng và cảm nhận giống như một bộ phận bình thường của cơ thể. Lúc này những chuyển động có thể được thực hiện một cách trơn tru.
Trong một số trường hợp, bệnh nhân tập phục hồi tối đa 2 năm sau mổ. Những mô sẹo sẽ lành lại và cơ được phục hồi trong thời gian này bằng cách tập thể dục.
Tuổi thọ của khớp gối nhân tạo
Khớp gối nhân tạo không tồn tại mãi mãi. Chúng có tuổi thọ từ 15 – 20 năm ở 85 – 90% bệnh nhân. Sau khoảng thời gian này, sự hao mòn sẽ làm hỏng mô cấy.
Hỏng khớp nhân tạo thường diễn ra nhanh hơn ở những người chăm sóc khớp không đúng cách, thường xuyên làm căng khớp quá mức với những hoạt động mạnh. Điều này dẫn đến đau đớn, nhiễm trùng, đầu gối không ổn định hoặc tách rời. Thông thường người bệnh sẽ được yêu cầu phẫu thuật sửa chữa, thay thể bộ phận cấy ghép ban đầu.
Cách phục hồi sau thay khớp gối toàn phần
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối là điều quan trọng và cần thiết. Bệnh nhân có thể gặp biến chứng (như cứng khớp, hình thành mô sẹo) và khó đi lại nếu quá trình phục hồi chức năng bị trì hoãn. Ngoài ra người bệnh cũng cần áp dụng những biện pháp chăm sóc vết thương, giảm sưng và đau để sớm trở lại với đời sống bình thường.
1. Chườm đá
Chườm túi đá lên khớp gối 20 phút mỗi lần, mỗi 2 – 4 giờ một lần sau phẫu thuật. Biện pháp này giúp giảm sưng và đau đầu gối, người bệnh có thể dễ dàng hơn trong những chuyển động.
2. Chăm sóc vết mổ đúng cách
Vết mổ cần được giữ khô ráo và sạch sẽ, không đi mưa và không ngâm chân trong nước. Có thể sử dụng băng không thấm nước để băng kín vết mổ. Ngoài ra người bệnh cần thường xuyên sát trùng và thay băng để đảm bảo giữ gìn vệ sinh cho vết mổ, giảm nguy cơ nhiễm trùng. Khoảng 14 ngày sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được cắt chỉ khâu vết thương.
3. Kiểm soát cơn đau
Một số thuốc giảm đau thường được dùng sau phẫu thuật:
- Acetaminophen
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như Naproxen, Aspirin, Diclofenac
- Thuốc giảm đau nhóm opioid. Thuốc này thường được dùng kết hợp với Paracetamol để tăng hiệu quả giảm đau, giảm nguy cơ dùng opioid liều cao
- Thuốc gây tê cục bộ.
Thông thường opioid chỉ được sử dụng cho những trường hợp có cơn đau tồi tệ, dùng kết hợp những loại thuốc khác không thể giúp giảm đau. Ngoài ra thuốc này được dùng ngắn hạn với liều lượng thích hợp để giảm nguy cơ bị nghiện.
4. Ngăn hình thành cục máu đông
Để ngăn hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch chi hoặc phổi, người bệnh dùng thuốc làm loãng máu theo chỉ định hoặc dùng ủng nén. Ngoài ra bệnh nhân cần tập phục hồi chức năng sớm để ngăn ngừa biến chứng này.
5. Phục hồi chức năng theo hướng dẫn
Phục hồi chức năng có thể quyết định hiệu quả của phẫu thuật thay khớp gối toàn phần, khả năng và tốc độ hồi phục. Ngoài ra trị liệu sớm còn giúp phòng ngừa một số biến chứng liên quan đến hệ vận động. Chẳng hạn như tích tụ mô sẹo, cứng khớp, hình thành cục máu đông…
Thông thường bệnh nhân được hướng dẫn cử động mắt cá chân và bàn chân rất sớm (khoảng vài giờ sau phẫu thuật). Đồng thời tập co cơ tĩnh để thúc đẩy lưu thông máu vào cơ.
Ngoài ra những bài tập cụ thể sẽ được thực hiện, chẳng hạng như:
- Tập duỗi – gấp gối thụ động với máy chuyển động thụ động liên tục (CPM)
- Tập trượt gót chân
- Tập ngồi dậy, xuống giường, tập đi với thiết bị hỗ trợ (khung tập đi, gậy, nạng)
- Tập đứng và đi không có nạng
- Tập ngồi trên ghế
- Tập gấp – duỗi khớp gối chủ động
- Tập đứng chịu lực và giữ thăng bằng trên chân bị thương
- Những bài tập gấp duỗi từ tư thế đứng, bài tập có sức cản…
Những bài tập này có thể mang đến những lợi ích sau:
- Phục hồi phạm vi và khả năng vận động ở đầu gối
- Sớm đi lại và trở lại các hoạt động bình thường, nâng cao chất lượng cuộc sống
- Tăng cường sức mạnh cho đôi chân, cải thiện khả năng giữ thăng bằng
- Giảm đau và sưng đầu gối
- Phòng ngừa biến chứng làm ảnh hưởng đến khả năng hồi phục
- Tăng tuần hoàn khí huyết.
Để đạt được lợi ích tối đa, phục hồi chức năng cần được thực hiện đúng theo hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu. Quá trình luyện tập thường kéo dài từ 6 – 8 tuần tại trung tâm và vài tháng tại nhà.
Trong quá trình luyện tập, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Không vội vàng, những bài tập cần được thực hiện chậm rãi và đúng kỹ thuật.
- Không thực hiện những bài tập có cường độ cao khiến khớp gối bị đau hoặc tổn thương thêm.
- Chườm lạnh và dùng thuốc theo hướng dẫn nếu đau nhiều.
6. Thực hiện chế độ dinh dưỡng lành mạnh
Trong quá trình phục hồi sau phẫu thuật, người bệnh cần thực hiện chế độ dinh dưỡng lành mạnh và cân bằng, đầy đủ dưỡng chất. Đặc biệt nên tăng cường bổ sung những chất dinh dưỡng có khả năng thúc đẩy quá trình hồi phục. Cụ thể như:
- Chất sắt: Chất sắt giúp tăng sản sinh hồng cầu, phục hồi lượng máu mất đi khi phẫu thuật. Ngoài ra thành phần dinh dưỡng này còn giúp phục hồi sức mạnh và tăng tốc độ chữa lành tổn thương.
- Vitamin C: Vitamin C giúp tăng đề kháng và sức khỏe tổng thể, kháng viêm, giảm đau và thúc đẩy quá trình hồi phục.
- Vitamin nhóm B, A, E: Thúc đẩy chữa lành vết thương sau phẫu thuật, tăng cường sức khỏe tổng thể.
- Canxi và vitamin D: Tăng chất lượng xương, tăng tốc độ phục hồi chức năng vận động.
- Omega-3: Axit béo omega-3 giúp kháng viêm, giảm đau, vết thương mau lành.
Những trường hợp có cảm giác chán ăn sau phẫu thuật nên ăn thực phẩm lỏng, dễ nuốt và dễ tiêu hóa. Tránh uống rượu bia, tránh ăn thực phẩm nhiều dầu mỡ, nhiều đường và muối để không làm ảnh hưởng đến quá trình hồi phục.
7. Tránh hoạt động gắng sức
Phạm vi và khả năng vận động khớp gối được cải thiện sau 3 tháng. Tuy nhiên người bệnh cần tránh thực hiện những hoạt động hoặc môn thể thao có tác động mạnh. Bởi điều này có thể gây tổn thương và đau khớp. Đồng thời làm giảm tuổi thọ của khớp gối nhân tạo.
Người bệnh nên tập thể dục và chơi các môn thể thao có cường độ thích hợp như đạp xe, đi bộ, bơi lội, yoga… Ngoài ra cần tránh mang vác vật nặng và không nên gắng sức.
8. Tái khám định kỳ
Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần theo dõi quá trình hồi phục và tái khám định kỳ (theo lịch hẹn của bác sĩ). Ngoài ra cần đến bệnh viện khi bị ngã hoặc có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cụ thể:
- Sốt trên 38 độ
- Ớn lạnh
- Vết thương mưng mủ, có dịch tiết chảy ra
- Tăng sưng, đau và đỏ đầu gối
- Nhiệt độ và màu sắc của chân bất thường
- Có máu trong nước tiểu hoặc chảy máu cam.
Phẫu thuật thay khớp gối toàn phần giá bao nhiêu?
Phẫu thuật thay khớp gối toàn phần có chi phí trên dưới 80 triệu/ ca (không bao gồm các chi phí khác). Thông thường mức giá này có thể tăng hoặc giảm do một số yếu tố:
- Dùng thẻ bảo hiểm y tế hoặc bệnh nhân nằm trong diện hỗ trợ
- Cơ sở y tế thực hiện
- Bác sĩ phẫu thuật (tiến sĩ, phó giáo sư hay giáo sư)
- Mức độ nghiêm trọng của bệnh lý.
Người bệnh cần liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn điều trị và nắm rõ chi phí cụ thể.
Phẫu thuật thay khớp gối toàn phần được áp dụng cho các trường hợp có đầu gối mòn hoặc tổn thương nặng, không thể sửa chữa bằng phương pháp khác. Phẫu thuật này mang có hiệu quả cao nhưng tiềm ẩn rủi ro. Vì thế người bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị và luyện tập của bác sĩ. Từ đó đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối đa.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!