Bệnh Khớp Do Tinh Thể Là Gì? Các Thông Tin Cần Biết

Bệnh khớp do tinh thể là một rối loạn khớp được đặc trưng bởi tình trạng tích tụ các tinh thể trong khớp. Tình trạng này khiến khớp sưng to, nóng đỏ da ở những vùng bị ảnh hưởng, đau nhói và hạn chế vận động. Thông thường bệnh nhân được yêu cầu dùng thuốc kết hợp lối sống lành mạnh để cải thiện.

Bệnh khớp do tinh thể là gì?

Bệnh khớp do tinh thể là bệnh viêm khớp (một dạng rối loạn khớp) xảy ra do sự tích tụ của những tinh thể ở khớp, có thể ảnh hưởng đến một hoặc nhiều khớp. Điều này làm khởi phát các triệu chứng viêm khớp gồm sưng, nóng và đỏ vùng da xung quanh, đau khớp và khó vận động.

Các tinh thể thường hình thành từ canxi oxalat, monosodium urat, canxi photphat, canxi pyrophosphate dihydrate. Trong đó bệnh khớp do tinh thể monosodium urate thường gặp nhất. Viêm không do virus hay vi khuẩn.

Tùy thuộc vào phân loại và mức độ ảnh hưởng, người bệnh dùng thuốc ngăn ngừa tích tụ tinh thể và làm dịu triệu chứng viêm. Đồng thời thay đổi chế độ ăn uống để kiểm soát bệnh.

Phân loại bệnh khớp do tinh thể

Có nhiều loại bệnh khớp do tinh thể. Trong đó bệnh gout (gút) do tinh thể monosodium urate (tinh thể urat) và nhóm bệnh giả gút do calci apatit calci oxalat/ pyrophosphat calci (CPP) là hai loại thường gặp.

1. Bệnh gout

Bệnh gout do tinh thể monosodium urate là một dạng rối loạn khớp do sự tích tụ của axit uric. Bệnh lý này xảy ra khi nồng độ axit uric trong máu tăng cao (do rối loạn chuyển hóa) khiến các tinh thể urat hình thành. Chúng tích tụ ở một hoặc nhiều khớp. Bệnh thường làm ảnh hưởng các khớp bàn chân, đặc biệt là ngón chân cái.

Nếu bạn bị gout, các khớp bị ảnh hưởng sẽ có dấu hiệu sưng tấy, đau đột ngột và dữ dội. Những cơn đau có thể khiến người bệnh cảm thấy như chân bị bỏng. Ngoài ra có thể nhìn thấy đỏ và sờ thấy ấm ở khớp.

Đối với bệnh gout cấp, các triệu chứng kéo dài từ 3 – 10 ngày. Không có triệu chứng giữa những cơn gout. Hạt tophi hình thành khi bệnh gout trở thành mãn tính.

2. Nhóm bệnh giả gout

Sự tích tụ của những tinh thể như calci apatit calci oxalat, pyrophosphat calci (CPP)… trong khớp là nguyên nhân làm khởi phát nhóm bệnh giả gout. Trong đó phổ biến nhất là tinh thể pyrophosphat.

Biểu hiện lâm sàng của nhóm bệnh giả gout tương tự như bệnh gout. Trong đó người bệnh sẽ gặp các triệu chứng viêm khớp (sưng, nóng, đỏ, đau) và mềm quanh khớp. Ngoài ra cả hai bệnh lý này đều liên quan đến những rối loạn chuyển hóa dưới đây:

• Cường cận giáp
• Suy giáp
• Nhiễm sắt
• Hạ phosphat máu
• Hạ magie máu
• Bệnh amyloid
• Bệnh nhiễm hemosiderin…

Một số yếu tố nguy cơ khác:

• Di truyền
• Chấn thương
• Tuổi tác
• Tổn thương sau phẫu thuật
• Chụp mạch
• Dùng thuốc điều trị loãng xương – Etidronate

Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh khớp do tinh thể

Nhìn chung dấu hiệu và triệu chứng của các bệnh khớp do tinh thể tương tự nhau. Chúng thường bao gồm:

• Sưng tấy ở các khớp bị ảnh hưởng
• Đau khớp đột ngột và dữ dội. Cơn đau có thể khiến bệnh nhân cảm thấy như chân bị bỏng
• Đỏ và sờ thấy ấm
• Hình thành hạt tophi khi bệnh gout tiến triển mãn tính
• Hạn chế khả năng vận động, đi lại khó khăn

Triệu chứng ít gặp hơn:

• Tăng thân nhiệt
• Sốt
• Đổ mồ hôi
• Mệt mỏi

Những triệu chứng viêm của bệnh khớp do tinh thể có thể ảnh hưởng đến một hoặc nhiều khớp cùng một thời điểm. Trong đó đầu gối, các khớp ở bàn chân (đặc biệt là ngón chân cái) bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Mỗi đợt viêm cấp có xu hướng kéo dài từ 3 – 10 ngày, thường không có triệu chứng giữa những đợt viêm. Những triệu chứng dữ dội trong vài ngày đầu và giảm nhẹ theo thời gian. Tuy nhiên cần dùng thuốc kiểm soát viêm để giảm nhẹ triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển sang thể mãn tính.

Nguyên nhân gây bệnh khớp do tinh thể

Bệnh khớp do tinh thể xảy ra khi canxi oxalat, monosodium urat, canxi photphat, canxi pyrophosphate dihydrate hoặc những tinh thể khác xuất hiện trong khớp của bạn. Điều này dẫn đến tình trạng viêm, sưng và đau nhức dữ dội.

Trong các loại tinh thể, monosodium urate là loại thường gặp nhất, hình thành khi nồng độ axit uric trong máu tăng cao. Thông thường axit uric được tạo ra để phân hủy purin, đây là một chất tự nhiên được tìm thấy trong cơ thể.

Tuy nhiên Purines cũng được tìm thấy trong thịt đỏ, nội tạng, hải sản và nhiều loại thực phẩm khác. Bên cạnh đó những đồ uống có đường trái cây và bia cũng làm tăng nồng độ axit uric.

Khi thận bài tiết quá ít axit uric hoặc axit uric được tạo ra quá nhiều, chúng có thể chuyển hóa thành tinh thể và tích tụ ở khớp. Những tinh thể sắc nhọn như kim, gây viêm, đau, sưng khớp và mô xung quanh.

Yếu tố nguy cơ

Nguy cơ mắc bệnh khớp do tinh thể tăng cao ở những trường hợp sau:

• Dùng nhiều đồ uống có đường trái cây và bia, ăn nhiều động vật có vỏ và thịt đỏ.
• Thừa cân béo phì khiến quá trình đào thải axit uric của thận bị ảnh hưởng và cơ thể tạo ra nhiều axit uric hơn.
• Huyết áp cao, bệnh tim và thận, hội chứng chuyển hóa, tiểu đường không được kiểm soát.
• Sử dụng dài ngày một số loại thuốc như thuốc chẹn beta, thuốc ức chế men chuyển (ACE), thuốc lợi tiểu thiazide và Aspirin.
• Tiền sử gia đình mắc bệnh khớp do tinh thể.
• Vừa bị chấn thương hoặc phẫu thuật.

Bệnh khớp do tinh thể có nguy hiểm không?

Bệnh khớp do tinh thể là một tình trạng nghiêm trọng. Các triệu chứng của bệnh thường nặng nề, ảnh hưởng đến tâm lý và khả năng vận động. Ngoài ra bệnh có xu hướng tái diễn nhiều lần, chuyển sang thể mãn tính nếu không được điều trị. Điều này khiến các tinh thể lắng đọng dưới da và phát triển thành hạt tophi.

Hơn thế những tinh thể có thể lắng đọng ở một số cơ quan khác, đặc biệt là thận và đường tiết niệu. Điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi thận.

Chẩn đoán bệnh khớp do tinh thể

Thông thường bệnh khớp do tinh thể được chẩn đoán dựa trên những triệu chứng cơ năng (như đau nhức) và tổn thương thực thể ở khớp bị ảnh hưởng (như sưng, đỏ, nóng khớp, hạn chế vận động).

Ngoài ra bệnh nhân còn được chỉ định thêm các xét nghiệm giúp xác định chẩn đoán và đánh giá tổn thương ở các khớp. Những xét nghiệm thường được chỉ định gồm:

• Chụp X-quang: Chụp X-quang giúp kiểm tra các xương của khớp, tình trạng hư khớp, loại trừ những nguyên nhân khác dẫn đến bệnh viêm khớp.
• Kiểm tra dịch khớp: Những tinh thể gây bệnh khớp được tìm thấy trong dịch khớp. Chính vì thể bác sĩ có thể tiến hành hút dịch khớp bằng kim. Sau đó kiểm tra chất lỏng dưới kính hiển vi.
• Xét nghiệm máu: Đây là xét nghiệm được chỉ định phổ biến trong chẩn đoán bệnh khớp do tinh thể. Xét nghiệm này giúp đo nồng độ axit uric trong máu và tìm kiếm các yếu tố gây viêm. Từ đó xác định những bất thường có thể gây bệnh khớp.
• Siêu âm: Trong siêu âm, bác sĩ sử dụng sóng âm thanh để kiểm tra và phát hiện những tinh thể tích tụ trong khớp và trong hạt tophi.
• Chụp cắt lớp vi tính năng lượng kép (DECT): DECT kết hợp hình ảnh X-quang được tạo ra từ nhiều góc độ để rõ nét hơn về những tinh thể urat trong khớp.

Điều trị bệnh khớp do tinh thể như thế nào?

Những mục tiêu chính trong điều trị bệnh khớp do tinh thể gồm:

• Giảm viêm và đau ở các khớp
• Ngăn ngừa biến chứng, tránh khởi bệnh khớp do tinh thể tái diễn
• Giảm nguy cơ hỏng khớp.

Thông thường bệnh nhân được yêu cầu dùng thuốc kết hợp với lối sống lành mạnh, các biện pháp giảm đau và sưng. Những trường hợp hỏng khớp có thể cần phẫu thuật.

1. Sử dụng thuốc

Tất cả thuốc điều trị bệnh khớp do tinh thể đều được chỉ định dựa trên mức độ nghiêm trọng và khả năng kiểm soát bệnh.

Thuốc điều trị

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Tùy thuộc vào mức độ viêm và đau, thuốc chống viêm không steroid có thể là những thuốc không kê đơn như Naproxen sodium (Aleve), Ibuprofen (Advil, Motrin IB). Hoặc là những NSAID theo toa mạnh hơn, chẳng hạn như Celecoxib (Celebrex), Indomethacin (Indocin, Tivorbex). Nhóm thuốc này có tác dụng điều trị viêm và giảm nhẹ cơn đau. Tuy nhiên dùng NSAID dài ngày có thể gây loét, chảy máu và đau dạ dày.
• Colchicine (Colcrys, Gloperba, Mitigare): Đây là một loại thuốc chống viêm, có tác dụng giảm đau ở người mắc bệnh khớp do tinh thể, đặc biệt là gout. Colchicine mang đến hiệu quả điều trị cao nhưng có thể làm khởi phát một số tác dụng phụ, chẳng hạn như tiêu chảy, nôn mửa, buồn nôn.
• Thuốc Corticoid: Đây là thuốc kháng viêm mạnh, có tác dụng giảm viêm và đau nhanh chóng. Tùy thuộc vào tình trạng, Corticoid có thể được sử dụng ở dạng thuốc viên hoặc tiêm Corticoid vào khớp. Thuốc này có thể gây tăng huyết áp, tăng lượng đường trong máu, thay đổi tâm trạng và tăng nguy cơ mắc bệnh thiếu xương hay loãng xương.

Thuốc ngăn ngừa biến chứng

• Thuốc ngăn chặn sản xuất axit uric: Một số loại thuốc ngăn chặn sản xuất axit uric như Allopurinol (Zyloprim, Aloprim, Lopurin) và Febuxostat (Uloric) có thể được sử dụng trong điều trị bệnh khớp do tinh thể. Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách hạn chế lượng axit uric do cơ thể tạo ra. Từ đó ngăn bệnh tiến triển và phòng ngừa các biến chứng.
• Thuốc cải thiện khả năng loại bỏ axit uric: Probenecid (Probalan) thường được sử dụng để cải thiện khả năng loại bỏ axit uric của thận. Điều này giúp kiểm soát bệnh và giảm nguy cơ phát triển biến chứng.

2. Lối sống lành mạnh

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh cũng được hướng dẫn một số biện pháp khắc phục tại nhà và thay đổi lối sống. Điều này giúp tăng khả năng kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Để hỗ trợ kiểm soát bệnh khớp do tinh thể, người bệnh nên thiết lập chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường bổ sung các thành phần kháng viêm từ thực phẩm. Chẳng hạn như tỏi, gừng, giấm táo pha loãng. Bên cạnh đó nên ăn nhiều trái cây, sữa ít béo, nhóm thực phẩm giàu vitamin C. Điều này giúp tăng khả năng kháng viêm và giảm nhẹ các triệu chứng. Ngoài ra rau cần tây, trà hoa anh đào, nhóm thực phẩm giàu magie cũng rất tốt cho quá trình giảm nồng độ axit uric và tránh những cơn gout cấp.
• Tránh thực phẩm có nhiều nhân purin: Trong thời gian điều trị, người bệnh cần tránh ăn những loại thực phẩm có nhiều nhân purin như thịt đỏ, thịt nội tạng và hải sản (cá mòi, cá cơm, sò điệp, trai, cá ngừ và cá hồi). Những loại thực phẩm này có thể tăng mức độ viêm và tích tụ tinh thể trong khớp.
• Chọn đồ uống lành mạnh: Tránh sử dụng đồ uống có chứa đường trái cây và cồn. Tốt nhất nên uống nhiều nước lọc và những loại đồ uống không cồn khác.
• Kiểm soát cân nặng: Áp dụng chế độ luyện tập và ăn uống hợp lý để giảm cân, tránh thừa cân béo phì làm ảnh hưởng đến chức năng thận và tăng lắng đọng tinh thể trong khớp.
• Tập thể dục thường xuyên: Thường xuyên bơi lội, đi bộ, đi xe đạp hoặc thực hiện những hoạt động dễ dàng hơn cho khớp. Điều này giúp tăng tính linh hoạt và khả năng vận động, kiểm soát cân nặng.

3. Biện pháp giảm đau và sưng

Nếu bệnh khớp do tinh thể gây đau và sưng nhiều, người bệnh có thể áp dụng những biện pháp dưới đây để giảm nhẹ tình trạng.

• Uống thuốc kê đơn càng sớm càng tốt. Thông thường thuốc sẽ phát huy tác dụng trong vòng 2 ngày.
• Nghỉ ngơi và nâng cao chi hơn tim để giảm sưng.
• Uống nhiều nước.
• Dùng một túi đậu đông lạnh hoặc hoặc một túi đá bọc trong khăn, chườm lên khớp bị thương tối đa 20 phút/ lần. Điều này giúp giữ cho khớp mát, giảm đau, sưng và viêm.
• Không tạo áp lực lên khớp, chẳng hạn như tránh đi lại nhiều.

4. Phẫu thuật

Phẫu thuật chỉ được chỉ định cho những bệnh nhân có khớp hư hỏng, nhiễm trùng da ở khớp và rách gân do tinh thể tích tụ lâu năm hoặc nốt tophi. Những lựa chọn phẫu thuật thường bao gồm:

• Phẫu thuật thay khớp
• Phẫu thuật kết hợp khớp
• Phẫu thuật loại bỏ nốt tophi

Tùy thuộc vào vị trí của nốt tophi và mức độ tổn thương, người bệnh sẽ được đề nghị một loại phẫu thuật thích hợp.

Biện pháp phòng ngừa bệnh khớp do tinh thể

Để ngăn ngừa bệnh khớp do tinh thể khởi phát hoặc tái diễn, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Bệnh khớp do tinh thể có thể tái phát vài tháng 1 lần hoặc vài năm. Triệu chứng thường xuyên tái diễn hơn khi không được điều trị. Chính vì thế người bệnh cần dùng thuốc theo chỉ định kết hợp lối sống lành mạnh để ngăn bệnh tái diễn.
• Bổ sung vitamin C để tăng khả năng kháng viêm trong cơ thể.
• Bỏ hút thuốc lá.
• Tránh uống rượu, bia, những loại thức uống chứa đường trái cây.
• Hạn chế ăn những loại thực phẩm có chứa nhiều nhân purin gồm thịt đỏ, thịt nội tạng (chẳng hạn như gan, thận) và hải sản.
• Không ăn nhiều thức ăn chứa chất béo, đồ ăn nhẹ, đồ uống và thức ăn có đường.
• Thường xuyên tập thể dục. Tuy nhiên cần tránh thực hiện những bài tập và bộ môn tạo nhiều áp lực lên khớp hoặc có cường độ cao.
• Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, thịt nạc, trứng, đậu, hạt, các loại ngũ cốc, củ quả, bổ sung protein lành mạnh từ sữa.
• Duy trì cân nặng hợp lý. Tuy nhiên cần tránh ăn kiêng.
• Ngăn ngừa chấn thương khớp bằng cách thận trọng trong sinh hoạt.
• Uống nhiều nước để tránh bị mất nước và tăng khả năng đào thải của thận.

Bệnh khớp do tinh thể có thể được điều trị và kiểm soát thành công. Thông thường bệnh nhân sẽ được kê đơn thuốc giảm viêm, giảm đau và thuốc kiểm soát khả năng tích tụ tinh thể. Ngoài ra điều chỉnh lối sống và ăn uống lành mạnh có thể tăng khả năng kiểm soát bệnh và ngăn ngừa tái phát. Vì thế người bệnh cần sớm thăm khám và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.

Tham khảo thêm:

• Tăng Acid Uric Máu Là Gì? Nguyên Nhân, Cách Khắc Phục
• Bệnh Gout Nên Ăn Gì, Kiêng Gì? Các Thực Phẩm Tốt Nhất