Liệu trình phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh cho trẻ

Kế hoạch phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh thường bao gồm nhiều phương pháp khác nhau và có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Điều quan trọng là hỏi ý kiến của bác sĩ để được hướng dẫn và tư vấn phù hợp nhất.

Khái niệm trật khớp háng bẩm sinh

Trật khớp háng bẩm sinh, còn được gọi là loạn sản khớp háng tiến triển (DDH), là tình trạng khớp hông hình thành không bình thường trong quá trình phát triển của thai nhi, dẫn đến trật khớp háng. Đây là một tình trạng tương đối hiếm gặp, xảy ra ở khoảng 1 trên 1.000 ca sinh.

Các triệu chứng của trật khớp háng bẩm sinh có thể bao gồm âm thanh lách cách hoặc lạch cạch khi di chuyển chân, đi hoặc đứng khó khăn và chân không bằng phẳng hoặc xoay. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể gây đau đớn kéo dài, dẫn đến viêm khớp, đi khập khiễng và giảm khả năng vận động.

Việc chẩn đoán thường được thực hiện trong vài tháng đầu đời khi trẻ có các dấu hiệu bất thường. Ở trẻ lớn hơn, tình trạng này có thể bị nghi ngờ dựa trên các triệu chứng như đi khập khiễng hoặc đi lại khó khăn. Các xét nghiệm hình ảnh như chụp X-quang hoặc chụp CT có thể xác nhận chẩn đoán và đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng.

Các biện pháp điều trị có thể bao gồm sự kết hợp giữa các phương pháp không phẫu thuật và phẫu thuật. Điều trị không phẫu thuật có thể bao gồm vật lý trị liệu và nẹp, trong khi phẫu thuật có thể bao gồm tái tạo xương hông hoặc cắt bỏ xương. Chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng như chậm phát triển, chênh lệch chiều dài chi và giảm khả năng vận động. Điều quan trọng là tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình nhi khoa để được đánh giá và điều trị thích hợp.

Nguyên tắc phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh

Mục tiêu của phương pháp phục hồi chức năng cho trật khớp háng bẩm sinh nhằm thúc đẩy sự phát triển tối ưu của khớp háng, khôi phục sự ổn định chức năng, cải thiện khả năng vận động và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài.

Để đạt hiệu quả tốt nhất, quá trình phục hồi chức năng cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Chẩn đoán và can thiệp sớm ngay sau khi phát hiện các bất thường. Phương pháp can thiệp chính thường là nẹp chỉnh hình hoặc bó bột chỉnh hình.
• Phẫu thuật nếu phương pháp nẹp chỉnh hình và bó bột không mang lại hiệu quả. Ngoài ra, phẫu thuật cũng được thực hiện trong trường hợp phát triển loạn sản khớp háng bẩm sinh ở trẻ trên 18 tháng tuổi, không còn khả năng điều trị bảo tồn.
• Vật lý trị liệu đóng nhằm tăng cường các cơ xung quanh khớp hông, cải thiện phạm vi chuyển động, tăng cường khả năng giữ thăng bằng và thúc đẩy các kiểu chuyển động bình thường.
• Thực hiện các bài tập kéo giãn, tăng cường sức mạnh và rèn luyện thăng bằng.
• Theo dõi và kiểm tra theo dõi thường xuyên để đánh giá tiến độ của quá trình phục hồi. Điều này cũng giúp đảm bảo rằng mọi vấn đề hoặc biến chứng tiềm ẩn đều được xác định và giải quyết kịp thời.

Mục tiêu chung của việc phục hồi chức năng cho trật khớp háng bẩm sinh là đạt được khớp háng ổn định, thẳng hàng với phạm vi chuyển động bình thường, cho phép trẻ phát triển khả năng vận động và chức năng tối ưu. Việc tuân thủ liệu trình phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh, kết nối chặt chẽ với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và chăm sóc liên tục là rất quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất có thể cho trẻ.

Liệu trình phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh

Trật khớp háng bẩm sinh có thể dẫn đến khớp háng bị lỏng hoặc lệch vị trí. Phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh thường bao gồm sự kết hợp giữa vật lý trị liệu, nẹp và phẫu thuật để khôi phục chức năng của khớp háng. Các phương pháp can thiệp và phục hồi chính thường bao gồm:

1. Bó bột chỉnh hình khớp háng

Bó bột chỉnh hình khớp háng (Hip Spica Cast) thường được sử dụng trong điều trị trật khớp háng bẩm sinh ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ. Phương pháp này sử dụng một loại thiết bị cố định giúp duy trì vị trí và sự liên kết thích hợp của khớp háng đồng thời cho phép xương và mô mềm phát triển chính xác.

Chỉ định thực hiện:

• Trật khớp háng bẩm sinh đến dưới 6 tháng tuổi
• Trẻ bán trật khớp háng, viêm chỏm xương đùi vô khuẩn

Chống chỉ định:

• Trật khớp háng bẩm sinh trên 36 tháng tuổi
• Trẻ có các dị tật bẩm sinh như cứng đa khớp, thoát vị não tủy hoặc bại não

Bó bột chỉnh hình khớp háng thường được làm bằng vật liệu cứng giống như thạch cao, kéo dài từ khớp háng xuống bàn chân, bao quanh hông và chân. Phương pháp này được thực hiện bởi một chuyên gia chăm sóc sức khỏe có kinh nghiệm về kỹ thuật bó bột. Trẻ có thể cần duy trì bao bột trong khoảng thời gian vài tuần đến vài tháng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng của từng trường hợp.

Mục đích của phương pháp bó bột là để ngăn chặn chuyển động và mang lại sự ổn định cho khớp háng, cho phép các dây chằng, cơ và xương xung quanh thích nghi, từ đó phát triển bình thường. Việc bó bột sẽ duy trì hông ở một vị trí cụ thể, thường ở tư thế hơi gập và dang ra. Điều này giúp giữ cho khớp hông ở đúng vị trí và cho phép tăng trưởng và phát triển tối ưu.

Trong thời gian bó bột phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh, trẻ cần được tái khám thường xuyên để theo dõi tiến trình điều trị. Trong những lần thăm khám này, bác sĩ có thể đề nghị chụp X-quang để đánh giá sự thẳng hàng của khớp hông và xác định xem có cần điều chỉnh bó bột hay không.

Trong thời gian bó bột, điều cần thiết là phải được chăm sóc đúng cách để ngăn ngừa các biến chứng. Các lưu ý bao gồm:

• Trẻ cần được kiểm tra da thường xuyên để đảm bảo không có điểm áp lực hoặc dấu hiệu kích ứng
• Việc thay tã, mặc quần áo và tắm rửa có thể cần phải sửa đổi để phù hợp với lớp bó bột
• Vật lý trị liệu cũng có thể được khuyến nghị để giúp duy trì độ săn chắc và tính linh hoạt của cơ trong thời gian bó bột

Phương pháp bó bột chỉnh hình khớp háng được chỉ định dựa theo từng trường hợp cụ thể, bởi bác sĩ chuyên về chỉnh hình nhi khoa. Bác sĩ sẽ xem xét các yếu tố như độ tuổi của trẻ, mức độ nghiêm trọng của trật khớp và sức khỏe tổng thể trước khi khuyến nghị kế hoạch phục hồi phù hợp.

2. Nẹp chỉnh hình

Nẹp chỉnh hình phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh, còn được gọi là phương pháp Pavlik harness hoặc Pavlik, là một loại phương pháp điều trị chỉnh hình được sử dụng cho trẻ sơ sinh bị trật khớp háng bẩm sinh hoặc loạn sản xương hông. Phương pháp này được thiết kế để nhẹ nhàng định vị và ổn định khớp háng nhằm thúc đẩy sự phát triển và căn chỉnh thích hợp.

Các loại nẹp chỉnh hình hay dùng bao gồm:

• Nẹp Pavlik Harness: Đây là loại nẹp đai mềm, thoải mái, được sử dụng phổ biến và nhận được đánh giá cao từ người bệnh.
• Nẹp kiểu gối Freijka: Đây là loại nẹp được chỉ định cho những trường hợp khớp háng mất ổn định và lỏng lẻo.
• Nẹp nhựa cứng: Được sử dụng để cố định khớp háng hai bên.
• Nẹp bằng xốp mềm: Là loại nẹp này hiện đang được sản xuất và chỉ định sử dụng phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh tại Khoa Phục hồi chức năng Bệnh viện Nhi.

Quy trình nẹp chỉnh hình phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh như sau:

• Đánh giá ban đầu: Bác sĩ sẽ đánh giá mức độ nghiêm trọng của chứng loạn sản xương hông và xác định xem phương pháp nẹp chỉnh hình có phù hợp không.
• Lắp dây nịt: Bác sĩ có kinh nghiệm sử dụng dây nịt Pavlik sẽ lắp thiết bị vào người trẻ. Dây nịt bao gồm các dây đai và vòng vải được định vị quanh ngực, vai và chân của em bé. Các loại dây nịt được thiết kế để nhẹ nhàng giữ hông ở tư thế gấp và dang.
• Giám sát và điều chỉnh: Việc kiểm tra thường xuyên là rất quan trọng trong khi sử dụng dây nịt Pavlik. Những lần thăm khám này cho phép theo dõi tiến trình của chứng loạn sản xương hông, đánh giá mức độ vừa vặn của dây nịt và thực hiện bất kỳ điều chỉnh cần thiết nào để đảm bảo dây nịt được đặt đúng vị trí.
• Thời gian sử dụng: Khoảng thời gian đeo dây nịt Pavlik tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và phản ứng của trẻ với phương pháp điều trị. Dây nịt thường được đeo toàn thời gian trong vài tuần, cả ngày và đêm trong 6 tháng đầu. Trong 6 tháng tiếp theo, trẻ cần đeo dây nịt vào ban đêm để đảm bảo khớp được đặt đúng vị trí.
• Chăm sóc và bảo trì: Điều quan trọng là phải tuân theo hướng dẫn của chuyên gia chăm sóc sức khỏe về cách chăm sóc dây nịt. Tuân thủ các hướng dẫn về cách mặc quần áo cho trẻ cũng như cách làm sạch và bảo quản dây nịt để ngăn ngừa kích ứng hoặc biến chứng da.
• Theo dõi tiến độ: Trong suốt thời gian điều trị, cần tái khám thường xuyên để theo dõi sự phát triển xương hông của bé. Điều này có thể liên quan đến siêu âm định kỳ hoặc chụp X-quang để đánh giá sự liên kết và vị trí của khớp hông.

Điều quan trọng cần lưu ý là việc sử dụng dây nịt Pavlik hoặc các dụng cụ chỉnh hình phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh khác phải có sự hướng dẫn và giám sát của chuyên gia chăm sóc sức khỏe chuyên về chỉnh hình nhi khoa. Bác sĩ sẽ xác định kế hoạch điều trị phù hợp nhất dựa trên tình trạng cụ thể của bé.

3. Phương pháp điều trị khác

Bên cạnh phương pháp bó bột và nẹp chỉnh hình, có một số phương pháp phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh khác được chỉ định, chẳng hạn như:

• Phẫu thuật: Trong các trường hợp nghiêm trọng, không đáp ứng các phương pháp điều trị bảo tồn hoặc khi trẻ trên 36 tuổi, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.
• Phương pháp thực hiện tại cộng đồng: Để đảm bảo quá trình phục hồi diễn ra thuận lợi, cần giữ trẻ ở tư thế dạng rộng khớp háng và gập bằng cách sử dụng bỉm, địu hoặc cõng. Ngoài ra, cần đặt trẻ nằm sấp khi ngủ để tránh gây ảnh hưởng đến hiệu quả của các phương pháp phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh.

Theo dõi sau khi phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh

Sau khi bó bột cần quan sát các dấu hiệu của trẻ và có sự điều chỉnh phù hợp. Chẳng hạn như khi các ngón chân bầm, tím, sưng hoặc đau đớn, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức. Bác sĩ có thể chỉ định tháo bột để tránh hoại tử hoặc tổn thương chi.

Theo dõi các biến chứng phát sinh, chẳng hạn như:

• Tỳ đè lên khớp dẫn đến viêm loét hoặc tổn thương da và các tổ chức dưới da
• Tổn thương các cấu trúc mềm, chẳng hạn như gân, cơ và dây chằng
• Teo cơ và ảnh hưởng đến chức năng vận động do bất động lâu

Sau khi thực hiện các phương pháp phục hồi chức năng, trẻ cần được theo dõi thường quy, chụp kiểm tra khớp háng định kỳ 3 tháng 1 lần trong suốt 2 năm đầu. Điều này đảm bảo khớp đang lành lại và phát triển đúng cách.

Chăm sóc sau khi phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh

Sau khi hoàn thành quá trình phục hồi chức năng cho chứng trật khớp háng bẩm sinh, điều quan trọng là phải thực hiện một số biện pháp phòng ngừa nhất định và tiếp tục chăm sóc liên tục để đảm bảo hiệu quả chỉnh hình lâu dài. Dưới đây là một số vấn đề cần lưu ý:

• Tái khám: Tái khám đúng hẹn với bác sĩ chỉnh hình là cần thiết để theo dõi tiến trình phát triển hông và đánh giá sự thành công chung của quá trình phục hồi chức năng. Tái khám sẽ giúp xác định xem có cần can thiệp hoặc điều chỉnh bổ sung hay không.
• Duy trì các bài tập được khuyến nghị: Kiên trì thực hiện các bài tập và hoạt động do nhà vật lý trị liệu chỉ định để duy trì và cải thiện sức mạnh, tính linh hoạt, ổn định của khớp háng. Bác sĩ sẽ hướng dẫn người chăm sóc các bài tập và vận động phù hợp để đảm bảo an toàn cho trẻ.
• Thận trọng với các hoạt động thể chất: Mặc dù điều quan trọng là khuyến khích hoạt động thể chất và thúc đẩy lối sống lành mạnh, nhưng điều quan trọng là phải thận trọng với các hoạt động gây căng thẳng quá mức cho khớp hông. Trao đổi với bác sĩ về các hoạt động và môn thể thao cụ thể an toàn cho trẻ bạn tham gia để tránh bất kỳ biến chứng hoặc tái chấn thương tiềm ẩn nào.
• Sử dụng các thiết bị hỗ trợ: Tùy thuộc vào nhu cầu cụ thể của trẻ, bác sĩ có thể khuyến nghị sử dụng các thiết bị hỗ trợ hoặc dụng cụ chỉnh hình, chẳng hạn như miếng lót giày hoặc nẹp, để hỗ trợ sự liên kết và ổn định của khớp háng.
• Theo dõi mọi dấu hiệu bất thường: Theo dõi các dấu hiệu đau, đi khập khiễng hoặc các vấn đề phát triển liên quan đến khớp háng. Nếu nhận thấy các bất thường, hãy nhanh chóng tham khảo ý kiến của bác sĩ để được đánh giá và hướng dẫn thêm.
• Trao đổi với giáo viên và nhà trường: Nếu trẻ đi nhà trẻ hoặc trường học, điều quan trọng là phải thông báo với người chăm sóc, giáo viên và những người có liên quan khác về tình trạng của trẻ cũng như mọi biện pháp phòng ngừa hoặc điều chỉnh cần thiết trong hoạt động. Điều này sẽ giúp đảm bảo một môi trường an toàn và hỗ trợ tốt nhất cho trẻ.

Việc chăm sóc sau khi phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh là một quá trình liên tục và việc liên lạc thường xuyên liên hệ với bác sĩ là điều cần thiết. Bác sĩ sẽ cung cấp hướng dẫn cụ thể phù hợp với nhu cầu và hoàn cảnh của trẻ.

Kế hoạch và liệu trình phục hồi chức năng trật khớp háng bẩm sinh được chỉ định dựa trên độ tuổi, mức độ nghiêm trọng, tình trạng sức khỏe của từng trường hợp. Điều quan trọng là đến bệnh viện ngay khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường, để được đánh giá, chẩn đoán, điều trị và có kế hoạch phục hồi phù hợp nhất.

Tham khảo thêm:

• Tìm Hiểu Phương Pháp Phẫu Thuật Trật Khớp Háng Bẩm Sinh
• Chia sẻ 5 cách trị trật khớp gối tại nhà giúp giảm đau nhanh
• Bị Trật Khớp Gối Có Đi Được Không? Chuyên Gia Tư Vấn
• Trật Khớp Cổ Tay Có Cần Bó Bột Không? Bác Sĩ Tư Vấn