Thoát vị bao hoạt dịch là gì? Nguy hiểm không?

Thoát vị bao hoạt dịch là sự nhô ra của màng hoạt dịch thông qua lỗ mở được tìm thấy trong lớp sợi của bao khớp. Bệnh ít gây biến chứng nhưng thường tái phát nhiều lần, đau nhức khiến người bệnh khó chịu và ảnh hưởng đến khả năng vận động. Để điều trị, bệnh nhân được khuyên dùng thuốc giảm đau chống viêm kết hợp vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật khi cần thiết.

Thoát vị bao hoạt dịch là gì?

Bao hoạt dịch là một túi nhỏ ở khớp, bên trong chứa đầy chất lỏng. Túi này có chức năng duy trì độ linh hoạt cho khớp, đệm cho gân, xương và những cơ gần khớp. Từ đó hạn chế tổn thương khi di chuyển.

Thoát vị bao hoạt dịch là tình trạng màng bao hoạt dịch nhô ra hoặc thoát ra khỏi vị trí ban đầu thông qua lỗ mở được tìm thấy trong lớp sợi của bao khớp. Bệnh lý này ít gặp và thường không gây biến chứng. Tuy nhiên những người bị tổn thương bao hoạt dịch thường xuyên có cảm giác đau nhức kèm theo sưng to ở khớp ảnh hưởng, khớp kém linh hoạt và giảm khả năng di chuyển của bệnh nhân.

Bệnh thường xảy ra ở những người lạm dụng khớp, lặp đi lặp lại một động tác khi vận động và người trên 65 tuổi do quá trình lão hóa. Tùy thuộc vào tình trạng, người bệnh có thể được yêu cầu điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật để loại bỏ nguyên nhân và triệu chứng của bệnh.

Nguyên nhân gây thoát vị bao hoạt dịch

Thoát vị bao hoạt dịch chủ yếu xảy ra do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể khiến màng bao hoạt dịch mất tính đàn hồi, dễ rách hoặc phồng ra ngoài dẫn đến thoát vị. Ngoài ra bệnh còn xảy ra do những nguyên nhân sau:

• Thường xuyên lặp đi lặp lại một động tác, vận động nặng hoặc lạm dụng khớp khiến bao hoạt dịch bị kích thích dẫn đến tăng tiết dịch hoặc lỏng lẻo
• Tư thế xấu
• Khuân vác vật nặng thường xuyên
• Chấn thương
• Thừa cân béo phì
• Lười vận động hoặc làm những công việc có tính chất ngồi nhiều
• Thường xuyên chơi những môn thể thao tiếp xúc
• Có dị tật hoặc bệnh lý ở xương khớp, cụ thể như thoái hóa khớp, bệnh viêm khớp dạng thấp, bệnh viêm khớp vảy nến…

Dấu hiệu và triệu chứng thoát vị bao hoạt dịch

Thoát vị bao hoạt dịch không có triệu chứng hoặc chỉ cảm thấy đau nhẹ và thoáng qua trong giai đoạn đầu. Khi bệnh tiến triển, bệnh nhân có thể gặp một số triệu chứng dưới đây:

• Đau nhức nhiều và dai dẳng ở khớp bị ảnh hưởng
• Khó đi lại và vận động
• Đau nhiều hơn khi di chuyển, lên xuống cầu thang, xoay khớp hoặc ấn vào khớp tổn thương
• Đau có thể giảm khi nghỉ ngơi kết hợp xoa bóp nhẹ nhàng
• Cứng khớp
• Sưng và đỏ ở vùng da quanh khớp tổn thương
• Tràn dịch khớp hoặc khô khớp
• Có tiếng kêu khi cử động khớp
• Viêm
• Có cảm giác tê bì hoặc ngứa rang ở chi
• Yếu chi

Thoát vị bao hoạt dịch có nguy hiểm không?

Trong trường hợp sớm thăm khám và chữa trị đúng cách, thoát vị bao hoạt dịch có thể nhanh chóng được chữa khỏi và không gây biến chứng. Tuy nhiên nếu chủ quan trong quá trình điều trị, tổn thương và những triệu chứng của bệnh có thể làm phát sinh một số vấn đề nghiêm trọng sau:

• Thoát vị đĩa đệm bao hoạt dịch tái phát nhiều lần
• Đau mãn tính
• Hạn chế khả năng vận động
• Yếu cơ
• Teo cơ
• Liệt chi
• Tràn dịch khớp
• Tăng nguy cơ thấp khớp, viêm khớp tiến triển…

Chẩn đoán thoát vị bao hoạt dịch

Thông thường để chẩn đoán thoát vị bao hoạt dịch, người bệnh sẽ được khám và kiểm tra triệu chứng, tiền sử mắc bệnh (chẩn đoán lâm sàng) kết hợp kết quả chẩn đoán cận lâm sàng.

1. Chẩn đoán lâm sàng

Để chẩn đoán lâm sàng, đầu tiên bác sĩ sẽ đặt một số câu hỏi liên quan đến bệnh sử và những chấn thương trước đó. Sau đó người bệnh sẽ được yêu cầu thực hiện một số thao tác và mô tả triệu chứng.

• Kiểm tra bằng tay: Dùng tay sờ hoặc nắn để cảm nhận được những triệu chứng quanh khu vực tổn thương như sưng, đỏ, bầm… Ngoài ra bác sĩ sẽ tăng áp lực lên khớp để kiểm tra mức độ đau nhức và độ nhạy cảm của khu vực tổn thương.
• Kiểm tra phạm vi và khả năng vận động: Người bệnh được yêu cầu thực hiện một số động tác để xác định phạm vi chuyển động của khớp và khả năng vận động như duỗi thẳng/ cong khớp, nâng chân, di chuyển…
• Kiểm tra phản xạ: Bác sĩ dùng một số dụng cụ hỗ trợ gõ vào khu vực cụ thể để đánh giá phản xạ của người bệnh.
• Đánh giá sức mạnh cơ bắp: Người bệnh được kiểm tra sức mạnh của cánh tay/ chân có khớp bị ảnh hưởng bằng cách nâng vật, giơ cao chi nhằm xác định tình trạng yếu cơ, teo cơ, run…

2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Người bệnh được yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm nhằm chẩn đoán chính xác bệnh lý, mức độ thoát vị bao hoạt dịch, tìm kiếm nguyên nhân và hướng điều trị.

• Chụp X-quang: Chụp X-quang giúp tạo ra hình ảnh chi tiết về xương, khớp và bao hoạt dịch. Từ đó xác định những bất thường, tìm kiếm những tổn thương khác như gãy xương, thoát hóa khớp… để loại bỏ những nguyên nhân gây đau.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Chụp cộng hưởng từ (MRI) được chỉ định để thu về hình ảnh chi tiết của những mô mềm quanh khớp (bao gồm cả bao hoạt dịch). Kỹ thuật này cho phép bác sĩ xác định tình trạng tổn thương và thoát vị của bao hoạt dịch. Đồng thời kiểm tra triệu chứng viêm và sự dày lên của bao hoạt dịch tổn thương. Từ đó chẩn đoán phân biệt và có hướng điều trị thích hợp.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Hình ảnh CT giúp tìm kiếm những tổn thương có kích thước nhỏ và nguyên nhân tiềm ẩn mà chụp X-quang không thể xác định.
• Chọc hút dịch khớp: Nếu tràn dịch khớp, bác sĩ sẽ tiến hành chọc hút dịch và đưa vào phòng thí nghiệm để kiểm tra. Xét nghiệm này cho phép bác sĩ xác định chính xác bệnh lý và những vấn đề đang xảy ra.

3. Chẩn đoán phân biệt

Những bệnh lý dưới đây sẽ được liệt kê và chẩn đoán phân biệt với thoát vị bao hoạt dịch, bao gồm:

• Viêm màng bao hoạt dịch
• Viêm khớp dạng thấp
• Viêm khớp
• Thoái hóa khớp
• Bệnh gout
• Gãy xương
• Ung thư sụn
• Tràn dịch khớp gối

Phương pháp điều trị thoát vị bao hoạt dịch

Nếu thoát vị bao hoạt dịch gây đau nhẹ hoặc không tạo phiền phức, người bệnh có thể áp dụng biện pháp giảm đau và chăm sóc tại nhà, không cần điều trị y tế. Tuy nhiên ở những trường hợp nghiêm trọng hơn, bệnh nhân cần được đưa đến bệnh viện để khám và tư vấn điều trị, dự phòng rủi ro.

1. Biện pháp chăm sóc và giảm triệu chứng

Một số biện pháp chăm sóc tại nhà có thể giúp bạn xoa dịu cảm giác đau nhức, giảm sưng viêm và cải thiện khả năng vận động. Cụ thể:

+ Nẹp/ băng cố định

Bệnh nhân bị thoát vị bao hoạt dịch được khuyên dùng nẹp/ băng cố định trong thời gian điều trị và phục hồi. Biện pháp này có tác dụng giảm đau, cố định khu vực tổn thương, hạn chế các hoạt động gây đau và ngăn tổn thương lan rộng.

Ngoài ra việc sử dụng nẹp/ băng cố định còn giúp người bệnh phòng ngừa tăng tiết dịch khớp do vận động sai cách, hạn chế bệnh tiến triển theo hướng xấu.

+ Chườm ấm

Chườm ấm là biện pháp giảm đau an toàn, phù hợp với bệnh nhân bị đau nhức do thoát vị bao hoạt dịch hoặc các bệnh xương khớp khác. Biện pháp này có tác dụng xoa dịu cơn đau, giảm viêm, hạn chế sưng, tê bì và cứng khớp. Bên cạnh đó biện pháp chườm ấm còn có tác dụng tăng lưu thông máu, giảm căng cơ và cải thiện khả năng chuyển động của khớp.

Để chườm ấm, bạn cần sử dụng chai thủy tinh chứa nước ấm hoặc túi chườm đặt lên vị trí có bao hoạt dịch tổn thương. Giữ nguyên trong 20 phút, thực hiện thêm 3 lần trong ngày cho đến khi cơn đau thuyên giảm.

+ Chườm lạnh

Tương tự như chườm ấm, chườm lạnh cũng là một biện pháp giảm đau hiệu quả. Tuy nhiên biện pháp này phù hợp với người bị thoát vị bao hoạt dịch cho chấn thương, sử dụng khớp quá mức. Nhiệt độ thấp có tác dụng gây tê, giảm đau, co mạch, đánh tan huyết ứ và giảm sưng. Ngoài ra biện pháp này còn có tác dụng ngăn ngừa và giảm viêm hiệu quả.

Để áp dụng biện pháp chườm lạnh, người bệnh có thể dùng viên đá lạnh xoa đều tại khu vực tổn thương trong 5 phút. Hoặc dùng khăn bông bọc một vài viên đá lạnh và chườm lên vị trí đau nhức từ 15 – 20 phút. Mỗi ngày thực hiện 3 – 4 lần để giảm đau.

+ Nghỉ ngơi

Nếu thoát vị bao hoạt dịch gây đau nhức nhiều, người bệnh nên nằm nghỉ ngơi, tránh vận động mạnh hoặc đi lại nhiều. Bởi nghỉ ngơi giúp hạn chế những hoạt động làm tổn thương bao hoạt dịch. Đồng thời làm dịu cơn đau và tạo điều kiện cho những tổn thương được chữa lành.

Ngoài ra việc nghỉ ngơi còn giúp các khớp xương, bao hoạt dịch, cơ và dây thần kinh được thư giãn, giảm sưng. Tuy nhiên người bệnh cần đi lại và vận động nhẹ nhàng sau khi triệu chứng thuyên giảm để phòng ngừa cứng khớp, khó vận động.

2. Điều trị y tế

Sau khi giảm triệu chứng bằng các biện pháp chăm sóc tại nhà, người bệnh nên di chuyển đến bệnh viện để được khám và tư vấn điều trị. Thông thường người bệnh sẽ được yêu cầu dùng thuốc (giảm đau, chống viêm…) kết hợp vật lý trị liệu. Đối với những trường hợp nặng và không có đáp ứng với các biện pháp điều trị nội khoa, phẫu thuật có thể được lựa chọn.

+ Dùng thuốc

Một số loại thuốc thường được sử dụng để điều trị thoát vị bao hoạt dịch:

• Paracetamol: Đối với những trường hợp đau nhẹ, Paracetamol có thể được chỉ định. Thuốc có tác dụng hạ sốt và giảm đau hiệu quả.
• Thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAID): NSAID được dùng cho những trường hợp có cơn đau từ nhẹ đến trung bình. Thuốc này có tác dụng giảm đau, chống viêm và giảm thân nhiệt nhưng không đặc hiệu. Aspirin, Ibuprofen và Naproxen là những thuốc giảm đau chống viêm không steroid được dùng phổ biến.
• Thuốc giảm đau gây nghiện: Thuốc này được dùng cho những trường hợp đau nặng và không thể kiểm soát bằng hai nhóm thuốc nêu trên.
• Corticosteroid: Nếu thoát vị bao hoạt dịch kèm theo viêm hoặc tiến triển từ viêm khớp, bác sĩ có thể chỉ định Corticosteroid đường uống (điều trị toàn thân) hoặc tiêm (điều trị tại chỗ). Thuốc này có khả năng giảm viêm mạnh và hạn chế đau nhức.

Lưu ý: Tùy thuộc vào tình trạng, một số loại thuốc khác có thể được kê đơn.

+ Chọc hút dịch khớp

Chọc hút dịch khớp được áp dụng cho những trường hợp tràn dịch do tổn thương và tăng tiết dịch khớp quá mức. Biện pháp này có tác dụng loại bỏ lượng dịch khớp dư thừa, hạn chế viêm, sưng và giảm đau nhức.

Tuy nhiên tràn dịch khớp thường tái phát sau một thời gian ngắn chọc hút. Ở những trường hợp tái phát nhiều lần, phương pháp phẫu thuật sẽ được xem xét và chỉ định dể hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.

+ Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định cho những trường hợp thoát vị bao hoạt dịch nặng, tràn dịch khớp tái phát nhiều, không có đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn (sau 3 tháng). Tùy thuộc vào tình trạng, người bệnh có thể được mổ hở hoặc phẫu thuật nội soi.

+ Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu thường được áp dụng trong thời gian dùng thuốc và sau phẫu thuật. Biện pháp này giúp người bệnh cải thiện tính linh hoạt và duy trì khả năng vận động. Ngoài ra vật lý trị liệu còn có tác dụng giảm đau, tăng cường sức cơ và nâng cao sức khỏe tổng thể cho người bệnh.

Biện pháp phòng ngừa thoát vị bao hoạt dịch

Để hạn chế nguy cơ thoát vị bao hoạt dịch, bạn có thể áp dụng một số biện pháp phòng ngừa dưới đây:

• Nghỉ ngơi hợp lý, không vận động gắng sức và lao động nặng nhọc.
• Không dùng khớp quá mức hoặc thường xuyên lặp đi lặp lại một động tác.
• Hạn chế chơi những môn thể thao tiếp xúc.
• Thận trọng trong các hoạt động để phòng ngừa chấn thương.
• Không đột ngột thay đổi tư thế hoặc thực hiện tư thế sai trong sinh hoạt.
• Kiểm soát cân nặng. Tránh thừa cân béo phì làm tăng áp lực lên các khớp và bao hoạt dịch dẫn đến thoát vị.
• Thăm khám và điều trị các bệnh xương khớp liên quan như viêm khớp, thoái hóa khớp…
• Duy trì thói quen vận động, tránh đứng lâu hoặc ngồi lâu một chỗ.
• Nên tập thể dục với những bộ môn có cường độ thích hợp như yoga, bơi lội, đi bội, đạp xe…
• Áp dụng chế độ ăn uống lành mạnh và chứa nhiều chất dinh dưỡng để đảm bảo hệ xương chắc khỏe và cấu trúc ổ khớp được ổn định. Đồng thời duy trì độ bền và chức năng của bao hoạt dịch. Từ đó hạn chế tối đa nguy cơ thoát vị bao hoạt dịch.

Thoát vị bao hoạt dịch xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên phần lớn là do chấn thương và các thói quen xấu trong sinh hoạt. Đối với trường hợp nhẹ, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà, dùng thuốc và vật lý trị liệu theo hướng dẫn của bác sĩ. Đối với những trường hợp nghiêm trọng và không đáp ứng với thuốc, bệnh nhân có thể cân nhắc phẫu thuật nếu cần thiết.