Viêm lồi củ trước xương chày (Osgood-Schlatter): Điều cần biết

Viêm lồi củ trước xương chày là tình trạng viêm của dây chằng bánh chè tại lồi củ xương chày. Trong hầu hết các trường hợp thường không nghiêm trọng và có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp đơn giản, chẳng hạn như nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc không kê đơn.

Viêm lồi củ trước xương chày là gì?

Viêm lồi củ trước xương chày (Osgood-Schlatter) là nguyên nhân phổ biến có thể gây đau đầu gối ở trẻ em và thanh thiếu niên. Đặc trưng của tình trạng này là gây viêm ở khu vực đầu gối, nơi gân từ xương bánh chè kết nối với xương chày (xương ống chân). Bệnh thường phát triển trong thời gian dậy thì, khi cơ thể tăng trưởng mạnh mẽ.

Trong độ tuổi dậy thì, xương, cơ, gân, dây chằng và các cấu trúc khác trong cơ thể phát triển một cách nhanh chóng. Vì các hoạt động thể chất có thể gây căng thẳng thêm cho xương và cơ, do đó trẻ em chơi thể thao hoặc vận động mạnh thường có nguy cơ viêm lồi củ trước xương chày cao hơn những trẻ khác. Tuy nhiên những thanh thiếu niên ít vận động cũng có thể gặp phải tình trạng này do các bộ phận trong cơ thể phát triển với tốc độ không đồng nhất.

Tình trạng viêm lồi củ trước xương chày thường được chẩn đoán trong độ tuổi từ 8 – 13 ở trẻ em gái và 10 – 14 ở trẻ em trai, tuy nhiên tình trạng này thường phổ biến ở trẻ em trai. Các vận động viên thiếu niên chơi các môn thể thao liên quan đến chạy và nhạy thường có nhiều nguy cơ mắc bệnh hơn.

Các triệu chứng viêm lồi củ trước xương chày có thể tự khỏi sau khi xương của trẻ ngừng phát triển. Ngoài ra, trong hầu hết các trường hợp, các biện pháp chăm sóc đơn giản như nghỉ ngơi, sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn và vận động hợp lý.

Triệu chứng nhận biết viêm lồi củ trước xương chày

Sưng và đau đầu gối ngay bên dưới xương bánh chè là những dấu hiệu chính của bệnh viêm lồi củ trước xương ống chân. Cơn đau thường nghiêm trọng hơn khi thực hiện một số hoạt động nhất định, chẳng hạn như chạy bộ, quỳ gối, nhảy và được cải thiện khi nghỉ ngơi.

Trong các trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể bị đau liên tục. Cơn đau có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng và có thể tái phát liên tục cho đến khi trẻ ngừng phát triển.

Cụ thể các triệu chứng thường bao gồm:

• Nhức xương, đau hoặc sưng ở ngay bên dưới xương bánh chè
• Cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn khi chơi thể thao, nhảy, chạy hoặc thay đổi hướng vận động một cách nhanh chóng
• Đi khập khiễng sau khi tập thể dục hoặc hoạt động thể thao
• Trong một số trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể xuất hiện một khối u ngay bên dưới xương bánh chè

Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng phụ thuộc vào từng người bệnh. Một số người chỉ đau nhẹ trong một số hoạt động nhất định, trong khi những người khác có thể bị đau liên tục, suy nhược cơ thể và khó thực hiện các hoạt động thể chất.

Tình trạng viêm lồi củ trước xương ống chân có thể kéo dài vài tuần hoặc vài năm. Các triệu chứng thường biến mất và không gây ra biến chứng khi trẻ kết thúc giai đoạn tăng trưởng của tuổi vị thành niên.

Nguyên nhân gây viêm lồi củ trước xương chày

Viêm lồi củ trước xương chày xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên đang trải qua giai đoạn tăng trưởng vượt bậc, thường trong độ tuổi 11 – 14.

Xương của trẻ em và thiếu niên có một khu vực đặc biệt, nơi xương đang phát triển vượt bậc, được gọi là đĩa sụn tăng trưởng. Các đĩa sụn tăng trưởng nằm gân ở các đầu xương và sẽ bắt đầu cứng lại khi xương rắn ở tuổi trưởng thành.

Khi trẻ hoạt động mạnh, chẳng hạn như tham gia vào các môn vận động như bóng rổ hoặc múa ba lê, đòi hỏi các chuyển động như chạy, nhảy và uốn cong ở đầu gối. Điều này có thể khiến cơ tứ đầu chèn lên gân nối xương ống chân và xương bánh chè. Theo thời gian, điều này có thể khiến gân hơi tách ra khỏi xương ống chân. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến viêm lồi củ trước xương ống chân.

Tình trạng viêm lồi củ trước xương ống chân thường liên quan đến một số hoạt động hoặc chuyển động, do đó thường phổ biến ở nhóm thanh thiếu niên sau:

• Chơi các môn thể thao đòi hỏi uốn cong đầu gối hoặc nhảy, chẳng hạn như bóng chuyền, bóng đá hoặc bóng rổ
• Có cơ tứ đầu (cơ đùi) săn chắc
• Chạy đường dài
• Trượt băng nghệ thuật

Yếu tố rủi ro gây viêm lồi củ trước xương ống chân:

• Độ tuổi: Các triệu chứng bệnh thường xảy ra trong giai đoạn tăng trưởng vượt bậc của tuổi dậy thì. Độ tuổi mắc bệnh khác nhau theo giới tính và thời gian dậy thì. Do trẻ em gái dậy thì sớm, nên bệnh thường xảy ra ở độ tuổi từ 8 – 13 và ở trẻ em trai là 10 – 14.
• Giới tính: Tình trạng viêm lồi củ trước xương ống chân thường phổ biến ở trẻ em trai, tuy nhiên trẻ em gái thường xuyên chơi thể thao cũng có nguy cơ mắc bệnh tương đối cao.
• Chơi thể thao: Tình trạng này thường phổ biến ở các vận động viên thiếu niên hoặc trẻ em hoạt động thể chất thường xuyên.

Viêm lồi củ trước xương chày có nguy hiểm không?

Hầu hết các trường hợp, viêm lồi củ trước xương chày có thể tự cải thiện sau khi trẻ trưởng thành. Các biến chứng thường không phổ biến, mặc dù tình trạng này có thể gây đau mãn tính hoặc sưng cục bộ.

Ngoài ra, ngay cả khi các triệu chứng đã được cải thiện, vết sưng ở xương ống chân, bên  dưới xương bánh chè có thể không biến mất. Vết sưng này có thể tồn tại suốt đời nhưng thường không gây ảnh hưởng đến chức năng đầu gối.

Trong một số trường hợp không phổ biến, tình trạng viêm lồi củ trước xương ống chân có thể kéo đĩa sụn tăng trưởng ra khỏi xương ống chân. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến sự tăng trưởng bình thường của trẻ và tăng nguy cơ dẫn đến một số biến chứng khác.

Chẩn đoán viêm lồi củ trước xương chày

Bác sĩ thường có thể chẩn đoán tình trạng viêm lồi củ trước xương ống chân bằng cách dựa trên các triệu chứng và khám sức khỏe. Cụ thể bác sĩ có thể tìm hiểu một số vấn đề như:

• Độ tuổi của trẻ
• Các môn thể thao hoặc thói quen hoạt động để xác định các nguy cơ gây ra tình trạng này
• Kiểm tra các triệu chứng liên quan, chẳng hạn như sưng, đau, đỏ ở đầu gối

Ngoài ra, để chẩn đoán xác định, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X – quang xương, gân và một số xét nghiệm liên quan. Cụ thể, các xét nghiệm chẩn đoán bao gồm:

1. Siêu âm

Siêu âm có thể kiểm tra tình trạng sưng mô, sưng sụn và các dấu hiệu viêm củ lồi khác. Bên cạnh đó, siêu âm cũng có thể phát hiện sự gia tăng sưng tấy bên trong xương chày hoặc sụn xung quanh khu vực này để xác định sự hình thành xương mới bất thường xung quanh xương ống chân.

2. Kiểm tra chấn thương liên quan

Viêm lồi củ trước xương ống chân có thể dẫn đến gãy xương ống chân trong một số trường hợp, với phần xương ống chân tách ra khỏi xương chày (thường được nối bằng gân và dây chằng). Chấn thương này thường không phổ biến do những cơ chế khác có thể hạn chế các tổn thương.

Các loại gãy xương liên quan đến viêm lồi củ trước xương ống chân bao gồm:

• Loại 1: Một mảnh xương nhỏ lệch ra khỏi vị trí bình thường.
• Loại 2: Các bề mặt khớp của xương chày vẫn còn nguyên vẹn và gãy xương xảy ra ở các đầu xương.
• Loại 3: Gãy xương hoàn toàn (qua bề mặt khớp) và có thể dẫn đến tổn thương sụn chêm. Tình trạng này thường cần phẫu thuật để phục hồi chức năng và ngăn ngừa các rủi ro liên quan.

3. Chẩn đoán phân biệt

Một số tình trạng tượng tự có thể gây tổn thương gân xương bánh chè và gây sưng bên dưới xương bánh chè tương tự như viêm lồi củ trước xương chày, chẳng hạn như Hội chứng Sinding-Larsen và Johansson. Ngoài ra, bệnh Sever cũng là một tình trạng tương tự và gây ảnh hưởng đến bó gân Achilles ở gót chân.

Do đó, bác sĩ cần thực hiện nhiều xét nghiệm khác nhau để chẩn đoán tình trạng viêm lồi củ trước xương ống chân.

Điều trị viêm lồi củ trước xương chày

Thông thường, tình trạng này thường không cần các biện pháp điều trị cụ thể và các triệu chứng có thể tốt theo thời gian. Bệnh thường có xu hướng biến mất sau khi xương ngừng phát triển.

Nếu cần điều trị hoặc khi cơn đau trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị các biện pháp điều trị nhằm mục tiêu giảm sưng và đau. Cụ thể, các biện pháp bao gồm:

1. Thuốc giảm đau

Các loại thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen, ibuprofen hoặc naproxen sodium có thể ngăn ngừa cơn đau và giảm các triệu chứng khó chịu. Tuy nhiên sử dụng thuốc theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc bác sĩ chuyên môn để tránh các tác dụng phụ. Bên cạnh đó, trẻ có vấn đề về dạ dày hoặc gan và thận cần thận trọng khi sử dụng.

Các tác dụng phụ phổ biến của thuốc thường chỉ xuất hiện khi sử dụng trong một thời gian dài. Cụ thể, bao gồm:

• Ợ chua
• Đau bụng
• Chóng mặt
• Nhức đầu
• Viêm loét dạ dày
• Huyết áp tăng cao

2. Vật lý trị liệu

Đôi khi trẻ có thể cần thực hiện vật lý trị liệu để giảm đau và tăng cường tính linh hoạt khi vận động. Một số bài tập có thể kéo căng cơ tứ đầu và cơ kheo ở đùi, điều này có thể làm giảm bớt căng thẳng tại chỗ. Ngoài ra, các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu khác cũng có thể mang lại hiệu quả ổn định khớp gối và giảm đau.

Trong các trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể cần sử dụng nẹp, bó bột hoặc chỉnh hình để cố định khớp. Nẹp có thể giúp trẻ cảm thấy thoải máu và giảm đau do giảm sức căng trên xương củ chày.

3. Phẫu thuật

Trong một số trường hợp hiếm hoi, nếu cơn đau làm suy nhược và không giảm sau đợt tăng trưởng, phẫu thuật có thể được đề nghị để loại bỏ phần xương phát triển quá mức.

Phẫu thuật thường mang lại hiệu quả tốt và cải thiện các triệu chứng sau vài tuần.

4. Phục hồi chức năng

Phục hồi chức năng nhằm mục tiêu tăng cường cơ bắp, rèn luyện dáng đi và kiểm soát cơn đau để tăng cường hoạt động ở khớp gối. Đây là phương pháp điều trị không phẫu thuật đối với các triệu chứng ít nghiêm trọng. Các biện pháp bao gồm:

• Thực hiện các bài tập tăng cường sức mạnh, kéo căng để tăng phạm vi chuyển động
• Chườm đá, băng hoặc nẹp đầu gối để hạn chế tổn thương
• Sử dụng chất chống viêm và kích thích điện để kiểm soát tình trạng viêm và đau
• Thực hiện các bài tập cơ tứ đầu và gân kheo để phục hồi chức năng và tính linh hoạt của cơ bắp

Phương pháp phục hồi chức năng cần được thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc người có chuyên môn. Điều này có thể hỗ trợ giảm đau và hạn chế các chấn thương liên quan. Ngoài ra, không luyện tập quá sức để tránh gây áp lực lên các khớp.

5. Chăm sóc tại nhà

Ngoài các liệu pháp điều trị, bác sĩ có thể đề nghị người bệnh thực hiện các biện pháp chăm sóc tại nhà, chẳng hạn như:

• Dành thời gian nghỉ ngơi: Chạy, nhảy, cúi người và quỳ gối có thể làm các triệu chứng viêm lồi củ trước xương chày trở nên nghiêm trọng hơn. Do đó, trẻ cần dành thời gian nghỉ ngơi giữa các hoạt động để ngăn ngừa căng thẳng.
• Chườm đá: Chườm đá có thể hỗ trợ giảm đau và sưng.
• Hoạt động xen kẽ: Nếu trẻ chơi thể thao hoặc có kế hoạch rèn luyện thể chất, có thể thực hiện các hoạt động xen kẽ, chẳng hạn như bơi lội, đi xe đạp kết hợp.
• Sử dụng dụng cụ bảo vệ: Sử dụng dụng cụ bảo hộ đầu gối, khuỷu tay, cổ tay để bảo vệ vết thương hoặc tránh khiến các triệu chứng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Sử dụng dây đeo cố định: Sử dụng một dây đeo đặc biệt, được gọi là dây đeo gân bánh chè (patellar tendon strap) để cố định gân trong các hoạt động như nhảy, chạy. Dây đeo này vừa vặn quanh xương bánh chè và có thể co giãn để hạn chế một phần lực tác động lên xương ống chân.

Phòng ngừa viêm lồi củ trước xương chày

Không có biện pháp phòng ngừa cho bệnh viêm lồi củ trước xương ống chân. Tuy nhiên việc nhận biết các triệu chứng, chẩn đoán và điều trị sớm có thể ngăn ngừa các biến chứng liên quan. Nếu trẻ có các dấu hiệu bệnh, cha mẹ có thể:

• Lên lịch hẹn với bác sĩ hoặc đưa trẻ đến bệnh viện để được chẩn đoán phù hợp
• Đảm bảo trẻ tuần thủ kế hoạch điều trị nếu được chẩn đoán bệnh
• Tái khám đúng hẹn và thông báo cho bác sĩ về các triệu chứng liên quan

Ngoài ra, một số biện pháp có thể làm giảm nguy cơ phát triển các triệu chứng bệnh bao gồm:

• Tham gia các môn thể thao không gây căng thẳng cho đầu gối, chẳng hạn như bơi lội
• Tạm dừng các môn thể thao hoặc hoạt động có thể dẫn đến đau đầu gối
• Thực hiện kéo căng cơ tứ đầu và gân kheo để tăng tính linh hoạt và giảm áp lực lên gân xương bánh chè
• Đi giày thể thao để hỗ trợ chân và hấp thụ sốc tốt

Hầu hết các trường hợp viêm lồi củ trước xương chày có thể phục hồi mà không gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe. Các triệu chứng thường tự biến mất khi trẻ qua tuổi dậy thì.

Nếu trẻ bị đau đầu gối, đặc biệt là sau khi chơi các môn thể thao, cha mẹ nên liên hệ với bác sĩ. Điều quan trọng là cần chẩn đoán và loại trừ các nguyên nhân khác có thể dẫn đến đau và sưng ở đầu gối.

Thông tin thêm: Bệnh viêm khớp Still ở trẻ em và thông tin cần biết