Viêm Bao Gân Là Gì? Các Loại Thường Gặp và Điều Trị
Viêm bao gân là tình trạng viêm/ kích ứng quá mức của những vỏ bọc chứa đầy chất lỏng bao quanh gân. Tình trạng này khiến người bệnh có cảm giác đau đớn, sưng và hạn chế khả năng vận động tại khu vực bị tổn thương. Để điều trị, người bệnh cần nghỉ ngơi, dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ và vật lý trị liệu.
Viêm bao gân là gì?
Gân nằm ở mỗi đầu của cơ, được tạo thành từ nhiều mô liên kết dạng sợi. Chúng có nhiệm vụ kết nối cơ với xương và truyền lực. Sự kết nối giúp mang lại sự ổn định tự nhiên của cơ thể và điều chỉnh lực trong khi vận động. Tùy thuộc vào vai trò của cơ mà gân có nhiều kích thước và hình dạng khác nhau.
Viêm bao gân là tình trạng viêm hoặc kích ứng quá mức của vỏ bọc chứa đầy chất lỏng (bao hoạt dịch) bao quanh gân. Tình trạng này khiến khu vực tổn thương có dấu hiệu sưng tấy và đau nhức kéo dài, hạn chế khả năng vận động.
Bệnh chủ yếu xảy ra do ma sát giữa vỏ bọc gân và gân trong khi hoạt động, người bệnh thường xuyên lặp lại các hoạt động làm căng cơ và tăng áp lực lên gân. Ngoài ra viêm bao gân cũng có thể xảy ra do vận động gắng sức, thực hiện những tư thế khó trong thời gian dài.
Những đợt viêm và kích ứng tái phát thường xuyên có thể làm dày mô xơ. Điều này làm giảm chức năng và cản trở các hoạt động của gân. Vì thế người bệnh cần sớm áp dụng các biện pháp điều trị để hạn chế rủi ro.
Vị trí bị ảnh hưởng
Viêm bao gân thường làm ảnh hưởng đến một số loại gân dưới đây:
- Các gân thuộc khớp vai (mũ cơ quay)
- Gân gấp cổ tay trụ và cổ tay quay
- Đầu dài gân nhị đầu
- Gân vùng khoeo chân
- Gây gấp ngón chân
- Gân duỗi ngắn (dạng dài ngón cái)
- Gân Achille
Tùy thuộc vào vị trí, quá trình điều trị và thời gian phục hồi của bệnh sẽ khác nhau ở mỗi người.
Dấu hiệu nhận biết viêm bao gân
Một số dấu hiệu và triệu chứng dưới đây có thể giúp người bệnh nhận biết viêm bao gân:
- Vị trí có bao gân viêm thường sưng tấy kèm theo cảm giác đau nhức nghiêm trọng và kéo dài
- Đau nghiêm trọng hơn khi vận động, cử động khớp xương có bao gân tổn thương
- Khu vực bị đau trở nên mềm mại
Các triệu chứng xuất hiện ở ngón cái khi người bệnh bị viêm bao gân De Quervain. Đây là tình trạng viêm của một gân ở gốc ngón cái. Khi bị viêm bao gân De Quervain, người bệnh sẽ có những triệu chứng sau:
- Đau dọc theo khía cạnh cơ gấp của ngón tay (gần gốc ngón tay cái)
- Sưng gần gốc ngón tay cái
- Ngón tay bị ảnh hưởng thường to ra ở dạng hình tròn
- Ngón tay uốn cong nhẹ khi nghỉ ngơi
- Nhấp hoặc bắt khi sử dụng ngón cái
- Đau nhức dữ dội khi cố gắng duỗi khuỷu tay tự động
- Các triệu chứng thường nghiêm trọng hơn khi xoay cổ tay, cố gắng siết chặt hoặc lấy một vật gì đó
- Sốt (không phổ biến)
Viêm bao gân xảy ra do đâu?
Viêm bao gân có thể xảy ra do những nguyên nhân dưới đây:
- Lạm dụng cổ tay mãn tính: Viêm bao gân De Quervain thường là kết quả của việc lạm dụng cổ tay quá mức. Cấu trúc khiến gân tương tự như những sợi dây nối cơ với xương. Khi lặp đi lặp lại một chuyển động cụ thể trong thời gian dài, lớp vỏ bọc xung quanh gân ở cổ tay và ngón tay cái đều bị kích ứng. Điều này gây ra tình trạng sưng và dày ở khu vực tổn thương. Từ đó làm hạn chế chức năng và những chuyển động của chúng.
- Viêm khớp và các bệnh viêm nhiễm: Tình trạng kích ứng cùng những vấn đề ở gân và các mô xung quanh có thể khởi phát từ bệnh viêm khớp (điển hình như viêm khớp dạng thấp) và một số bệnh viêm nhiễm. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân có thể bị viêm bao gân mãn tính hoặc dài hạn. Ngoài ra u nang có thể xuất hiện khiến gân bị tổn thương nghiêm trọng, dẫn đến đứt hoặc rách gân. Điều này làm biến đổi hình dạng của bàn tay và giảm khả năng sử dụng.
- Dùng thuốc: Statin (thuốc điều trị điều trị cholesterol cao, phòng cơn đau tim và đột quỵ), thuốc kháng sinh Fluoroquinolone (Cipro , Noroxin) và một số loại thuốc khác có thể làm tăng nguy cơ tổn thương và viêm gân. Từ đó dẫn đến viêm bao gân.
- Chấn thương trực tiếp ở gân hoặc cổ tay: Cổ tay hoặc gân bị chấn thương trực tiếp do va đập, té ngã… có thể khiến bao gân bị kích thích quá mức dẫn đến tổn thương và viêm.
- Mô sẹo: Mô sẹo hình thành có thể khiến chuyển động của gân bị hạn chế và tăng nguy cơ viêm bao gân.
Trong một số trường hợp, không thể xác định được nguyên nhân gây viêm bao gân.
Yếu tố nguy cơ
Những yếu tố dưới đây có thể làm tăng nguy cơ viêm bao gân:
- Tuổi tác: Những người có độ tuổi từ 30 – 50 tuổi sẽ có nguy cơ cao bị viêm bao gân.
- Giới tính: So với nam giới, bệnh thường gặp ở nữ giới hơn.
- Mang thai: Trong một số trường hợp, viêm bao gân của De Quervain liên quan đến việc mang thai.
- Vận động viên: Vận động viên hoặc người thường xuyên chơi những môn thể thao cần lặp đi lặp lại một chuyển động trong thời gian dài sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao. Cụ thể như chạy nước rút, quần vợt, bóng chuyền, chơi gôn…
- Công việc: Đầu bếp, họa sĩ, thợ sửa ống nước hoặc những người có công việc lặp đi lặp lại các chuyển động đều có nguy cơ mắc bệnh cao.
Các loại viêm bao gân thường gặp
Dựa trên cơ chế bệnh sinh, viêm bao gân được phân thành hai nhóm, bao gồm viêm bao gân do nhiễm trùng và viêm bao gân không do nhiễm trùng.
1. Viêm bao gân do nhiễm trùng
Viêm bao gân do nhiễm trùng thể hiện cho tình trạng nhiễm trùng xảy ra ở những bao hoạt dịch nằm ở gân gấp của những ngón tay. Tình trạng này thường tiến triển từ một chấn thương. Khi có vết thương hở, vi khuẩn sẽ xâm nhập, tác động trực tiếp lên khớp và bao gân. Trong nhiều trường hợp vi khuẩn lây lan đến gân từ những vị trí khác của cơ thể.
Phần lớn các trường hợp viêm bao gân làm ảnh hưởng đến cơ gấp của những ngón tay. Tuy nhiên bệnh cũng có thể khiến gân cơ duỗi bị tổn thương. Thông thường viêm bao gân do nhiễm trùng sẽ có biểu hiện lâm sàng tương tự như nhiễm trùng cấp tính sau chấn thương.
Tùy thuộc vào tình trạng, nhiễm trùng có thể là đa vi trùng, đơn vi trùng hoặc khác nhau do ảnh hưởng từ bản chất của chấn thương. Staphylococcus aureus chính là tác nhân gây bệnh phổ biến nhất, xâm nhập từ da. Ngoài ra bệnh cũng có thể tiến triển từ một số loại vi khuẩn dưới đây:
- Pasteurella multocida: Thường liên quan đến vết cắn của động vật.
- Eikenella spp.: Có thể tiến triển từ việc sử dụng thuốc IV.
- Mycobacterium marinum: Cơ thể thường bị nhiễm Mycobacterium marinum do vết thương tiếp xúc với nước muối hoặc nước bọt.
- Neisseria gonorrhoeae (lậu cầu): Lậu cầu thường lây lan qua đường máu.
2. Viêm bao gân không do nhiễm trùng
Những loại viêm gân không do nhiễm trùng thường gặp gồm:
- Viêm bao gân stenosing (viêm bao gân chảy máu)
Viêm bao gân stenosing còn được gọi là viêm bao gân chảy máu, ngón tay cò súng. Đây là một dạng rối loạn đặc trưng bởi tình trạng khóa hoặc bắt ngón tay. Rối loạn này khiến bệnh nhân thường xuyên có cảm giác đau đớn ở các khớp ngón tay hoặc/ và lòng bàn tay. Ngoài ra khi di chuyển còn phát ra một số âm thanh ở ngón tay bị ảnh hưởng.
Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ ngón nào của bàn tay. Tuy nhiên ngón cái và ngón đeo nhẫn bị ảnh hưởng nhiều nhất. Cơ chế sinh bệnh của viêm gân stenosing thường liên quan đến tình trạng hẹp vỏ gân cho cơ gấp gân.
Những yếu tố nguy cơ thường gồm bệnh tiểu đường, chấn thương lặp đi lặp lại, các tình trạng viêm và bệnh tuyến giáp. Bệnh thường xảy ra ở dây chằng hình khuyên của cánh tay.
- Hội chứng giao nhau
Hội chứng giao nhau là một tình trạng đau đớn ảnh hưởng đến mặt bên của cẳng tay. Bệnh tiến triển khi tình trạng viêm xảy ra ở giao điểm của những cơ thắt lưng của cơ duỗi ngắn ngón tay cái (Extensor pollicis brevis muscle) và cơ giạng dài ngón tay cái (Abductor pollicis longus muscle – APL) cắt ngang qua cơ duỗi cổ tay quay dài và cơ duỗi cổ tay – quay ngắn. Trong đó những ngăn cơ lưng thứ nhất và thứ hai giao nhau tại vị trí này.
Cơ chế sinh bệnh thường liên quan đến sự kéo dài bị kháng cự (lặp đi lặp lại trong thời gian dài), cụ thể như kéo, nâng tạ hoặc chèo thuyền. Hội chứng giao nhau thường bị nhầm lẫn với hội chứng De Quervain – tình trạng kích thích và phản ứng quá mức của bộ dây chằng thuộc ngón tay cái của bàn tay.
- Bệnh viêm bao gân của De Quervain
Viêm bao gân của De Quervain là một tình trạng viêm tại các gân ở phía ngón tay cái của cổ tay dẫn đến đau nhức. Ở bệnh nhân bị viêm bao gân của De Quervain, cơn đau sẽ được kích thích hoặc nghiêm trọng hơn khi cầm nắm bắt kỳ thứ gì, xoay cổ tay hoặc nắm chặt tay để tạo thành nắm đấm.
Nguyên nhân dẫn đến viêm bao gân của De Quervain thường là sử dụng cổ tay mãn tính quá mức. Cụ thể việc lặp đi lặp lại bất kỳ hoạt động nào dựa vào những chuyển động của cổ tay và bàn tay đều có thể kích hoạt và khiến bệnh nghiêm trọng hơn. Cụ thể như chơi những môn thể thao cần cầm vợt, chơi gôn, làm việc với bàn phím, làm việc trong vườn…
Khi bị viêm bao gân của De Quervain, người bệnh sẽ bị đau và sưng gần gốc ngón tay cái, khó cử động cổ tay và ngón tay, có cảm giác dính chặt khi di chuyển ngón tay cái.
Trong tất cả các dạng viêm bao gân nêu trên, viêm bao gân của De Quervain là dạng thường gặp nhất.
Viêm bao gân có nguy hiểm không?
Tất cả các dạng viêm bao gân cần được điều trị sớm và đúng cách để sớm khắc phục tình trạng. Những trường hợp chủ quan không điều trị có thể gặp những vấn đề sau:
- Hạn chế phạm vi chuyển động, khó sử dụng khớp
- Tăng nguy cơ teo cơ
- Biến dạng Boutonniere (biến dạng của ngón chân hoặc ngón tay, trong đó khớp xa nhất bị cong vĩnh viễn ra phía sau, khớp gần nhất bị cong về phía lòng bàn tay)
- Dính
- Nhiễm trùng khoang sâu, hoại tử gân
- Nhiễm trùng dai dẳng làm tăng nguy cơ cắt cụt chi
Chẩn đoán viêm bao gân
Thông thường bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe và kiểm tra các triệu chứng để chẩn đoán tình trạng viêm bao gân. Trong khi thăm khám, người bệnh có thể được yêu cầu thực hiện một số chuyển động cụ thể hoặc ấn vào khu vực bị ảnh hưởng để xác định vị trí và đánh giá mức độ đau.
Người bệnh cần liệt kê tất cả các triệu chứng liên quan, mô tả mức độ nghiêm trọng và cho biết những hoạt động nào khiến triệu chứng tăng lên hoặc giảm xuống (hình thức tập thể dục, công việc, hoạt động thường ngày). Điều này giúp bác sĩ dễ dàng hơn trong việc chẩn đoán tình trạng.
Trong trường hợp không đủ điều kiện để chẩn đoán hoặc cần chắc chắn hơn về tình trạng, bệnh nhân sẽ được yêu cầu thực hiện một số chỉ định sau:
- Chụp X-quang: Chụp X-quang giúp kiểm tra xương. Điều này giúp loại bỏ một số nguyên nhân gây đau như gãy xương, gai xương, sai khớp…
- Siêu âm: Hình ảnh được tạo ra từ kỹ thuật siêu âm có thể giúp kiểm tra các mô mềm quanh vị trí tổn thương, bao gồm cả gân và bao hoạt dịch. Điều này giúp đánh giá tình trạng viêm và những tổn thương đi kèm.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Khi chụp MRI hình ảnh thu được có thể thể hiện rõ nét cấu trúc khớp, gân, cơ, mạch máu và các mô mềm. Điều này giúp xác định vị trí tổn thương và đánh giá mức độ nghiêm trọng. Đồng thời phân biệt viêm bao gân với viêm gân, giãn dây chằng và một số tình trạng tương tự.
Điều trị viêm bao gân
Thông thường để điều trị viêm bao gân, người bệnh sẽ được yêu cầu áp dụng một số biện pháp dưới đây:
1. Nghỉ ngơi hợp lý
Nghỉ ngơi hợp lý chính là phương pháp đầu tiên được yêu cầu ở những bệnh nhân bị viêm bao gân hoặc có một số vấn đề khác liên quan đến gân. Khi cơn đau bắt đầu, người bệnh cần dừng mọi hoạt động đang thực hiện và không lặp lại những chuyển động có thể kích thích cơn đau.
Sau đó nên nằm hoặc ngồi nghỉ ngơi và nâng cao khu vực bị ảng hưởng. Điều này giúp xoa dịu cảm giác đau đớn và giảm sưng. Đồng thời tăng hiệu quả chữa lành tổn thương và giúp vùng bị ảnh hưởng hoạt động tốt hơn.
2. Sử dụng nẹp
Bệnh nhân bị viêm bao gân có thể được hướng dẫn sử dụng nẹp để giữ cho vị trí tổn thương không bị xê dịch, ngăn chặn những tác động có thể làm nặng hơn các triệu chứng. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các mô được chữa lành và giảm đau.
3. Chườm đá
Khi cơn đau bùng phát do viêm bao gân, hãy thử chườm đá lên khu vực bị viêm 20 phút/ lần, từ 3 – 4 lần mỗi ngày. Biện pháp này mang đến hiệu quả cao trong việc giảm đau, sưng và viêm, giúp người bệnh thực hiện các chuyển động dễ dàng và linh hoạt hơn.
4. Sử dụng thuốc
Sử dụng thuốc mang đến nhiều lợi ích trong quá trình kiểm soát các triệu chứng của bệnh viêm bao gân. Thông thường nếu các triệu chứng không giảm sau vài ngày nghỉ ngơi và chườm lạnh, người bệnh sẽ được hướng dẫn sử dụng một số loại thuốc dưới đây (dựa trên mức độ nghiêm trọng):
- Thuốc Acetaminophen: Đây là thuốc giảm đau không kê đơn, thường mang đến hiệu quả nhanh trong việc giảm đau và hạ sốt. Thuốc này phù hợp với những cơn đau nhẹ và trung bình, không có tác dụng trị viêm.
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Bác sĩ có thể đề nghị bạn sử dụng một số loại thuốc chống viêm không steroid để trị viêm bao gân. Thuốc này có tác dụng ức chế viêm, giảm sưng và đau hiệu quả. Tuy nhiên thuốc cần được dùng theo hướng dẫn để tránh phát sinh tác dụng phụ.
- Tiêm Corticosteroid: Nếu bị viêm bao gân liên quan đến viêm khớp dạng thấp hoặc viêm ở mức độ nặng, người bệnh có thể được yêu cầu tiêm Corticosteroid quanh gân để giảm viêm. Thuốc này có tác dụng ức chế miễn dịch, chống dị ứng và trị viêm rất hiệu quả. Ngoài ra Corticosteroid còn có tác dụng giảm nhẹ các triệu chứng do viêm như đau nhức, sưng tấy.
- Thuốc kháng sinh: Những trường hợp bị viêm bao gân do nhiễm trùng thường được yêu cầu sử dụng loại thuốc kháng sinh phù hợp. Thuốc này có thể ức chế hoạt động của vi khuẩn và loại bỏ chúng. Từ đó trị viêm dễ dàng và ngăn ngừa những vấn đề khác có thể xảy ra ở gân.
5. Vận động và tập vật lý trị liệu
Người bệnh nên bắt đầu luyện tập và vận động nhẹ nhàng khi hết sưng và đau. Một số bài tập thích hợp như co duỗi khớp, mở rộng cổ tay, uốn cong cổ tay… có thể giúp bạn cải thiện sức cơ và tăng phạm vi chuyển động một cách từ từ. Đồng thời giảm nguy cơ kích thích cơn đau.
Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, chuyên gia vật lý trị liệu có thể thiết kế một số bài tập cho bạn để sớm khắc phục bệnh lý. Những bài tập này thường là những động tác kéo giãn. Việc kiên trì luyện tập có thể giúp tăng cường sức cơ, cải thiện khả năng cầm nắm và chuyển động linh hoạt, kích thích lưu thông máu và giảm đau.
6. Phẫu thuật
Một số trường hợp có thể được yêu cầu phẫu thuật để khắc phục bệnh viêm bao gân. Thông thường phương pháp này sẽ được chỉ định khi những phương pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả điều trị sau 3 – 6 tháng áp dụng.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và sức khỏe tổng thể, người bệnh có thể được mổ mở hoặc mổ nội soi. Tuy nhiên hầu hết các kỹ thuật đều nhằm vào mục đích sửa chữa lại gân, loại bỏ bao gân không thể phục hồi hoặc loại bỏ những lớp canxi cứng tích tụ và làm phát sinh những vấn đề về gân.
Biện pháp ngăn ngừa viêm bao gân
Viêm bao gân thường tiến triển từ những tổn thương ở gân và viêm gân. Không phải lúc nào cũng có thể rõ nguyên nhân và ngăn ngừa tình trạng. Tuy nhiên một số biện pháp dưới đây có thể giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh, cụ thể:
- Nghỉ giải lao: Không vận động gắng sức và không giữ một tư thế quá lâu (cụ thể như ngồi yên trong nhiều giờ liên tục). Hãy dành thời gian nghỉ giải lao, cố gắng vận động nhẹ nhàng và di chuyển khoảng 30 – 60 phút/ lần.
- Kết hợp các chuyển động: Những người làm việc với bàn phím, chơi piano, ném bóng chày… cần kết hợp những chuyển động để giữ thăng bằng và nghỉ ngơi.
- Thận trọng khi nâng vật: Cẩn thận khi nâng vật và nên thực hiện đúng cách. Không nâng vật bằng một tay hoặc chỉ thực hiện các động tác với một bên. Những điều này có thể giúp bạn hạn chế tình trạng tổn thương gân và viêm bao gân.
- Di chuyển đúng cách: Những chuyển động thể chất trong khi hoạt động và chơi thể thao nên được thực hiện đúng cách. Hầu hết những bộ môn thể thao và giải trí đều có kỹ thuật thích hợp giúp ngăn ngừa chấn thương.
- Khởi động trước khi chơi thể thao: Nên thực hiện các bài tập khởi động từ 5 – 10 phút trước khi chơi thể thao. Điều này giúp bạn hạn chế chấn thương và viêm bao gân hiệu quả.
- Chăm sóc vết thương đúng cách: Chăm sóc vết thương đúng cách và thận trọng trong các sinh hoạt để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
- Tránh những hoạt động tăng áp lực lên gân: Để giảm nguy cơ viêm gân và viêm bao gân, bạn cần tránh lặp đi lặp lại các chuyển động. Bởi điều này có thể làm tăng áp lực lên gân và kích thích phản ứng viêm. Ngoài ra bạn nên tránh thực hiện những động tác có thể kéo căng cơ quá mức và tăng áp lực lên gân gắn xương với cơ.
Viêm bao gân là một chấn thương thường gặp, chủ yếu xảy ra ở những người vận động gắng sức và lặp đi lặp lại một vài chuyển động. Bệnh không chỉ gây sưng và đau nhức nghiêm trọng mà còn làm phát sinh các biến chứng. Chính vì thế, bệnh nhân cần tiến hành khám chữa bệnh khi có triệu chứng.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!