Tăng Canxi Máu: Triệu Chứng, Dấu Hiệu Và Cách Điều Trị
Theo dõi IHR trên
Tăng canxi máu là tình trạng xảy ra khi nồng độ canxi trong máu cao hơn mức bình thường. Điều này có thể liên quan đến nhiều nguyên nhân, từ việc không uống đủ lượng nước cần thiết đến các bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể, bao gồm cả ung thư. Do đó, nếu nhận thấy các dấu hiệu tăng canxi huyết, người bệnh cần đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
Tăng canxi máu là gì?
Canxi là khoáng chất cần thiết để xây dựng và duy trì xương cũng như răng chắc khỏe. Đồng thời canxi cũng cần thiết để hỗ trợ cơ, giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh, điều hòa nhịp tim và hỗ trợ quá trình đông máu bình thường. Tuy nhiên quá nhiều canxi trong máu, được gọi là tăng canxi máu, có thể gây hại cho sức khỏe và hoạt động của cơ thể.
Tăng canxi máu xảy ra khi nồng độ canxi trong huyết thanh cao hơn 10.4 mg/dL (> 2.60 mmol/L) hoặc canxi ion hóa huyết thanh lớn hơn 5.2 mg/dL (> 1.30 mmol/L). Quá nhiều canxi trong máu có thể dẫn đến suy yếu xương, tăng nguy cơ hình thành sỏi thận và gây ảnh hưởng đến hoạt động của tim mạch cũng như não bộ.
Tăng calci máu thường liên quan đến kết quả của tuyến cận giáp hoạt động quá mức. Tuyến cận giáp là bốn tuyến nhỏ nằm ở cổ, ở gần các tuyến giáp. Các nguyên nhân dẫn đến tình trạng này bao gồm uống không đủ lượng nước cần thiết, sử dụng thuốc và chất bổ sung không phù hợp, lạm dụng thuốc, rối loạn gen di truyền, ung thư hoặc một số vấn đề y tế khác. Ngoài ra, sử dụng quá nhiều vitamin D, canxi và các chất bổ sung khác, cũng làm tăng nguy cơ tăng canxi huyết.
Tăng calci máu nhẹ thường không gây ra dấu hiệu và triệu chứng. Tuy nhiên tăng calci nghiêm trọng có thể dẫn đến sỏi thận, đau quặn bụng, khát nước, đau xương, yếu cơ và lú lẫn.
Trong hầu hết các trường hợp, nồng độ calci trong máu cao có thể được xác định thông quá xét nghiệm máu. Bác sĩ cũng có thể đề nghị các xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân và có kế hoạch điều trị phù hợp nhất.
Dấu hiệu nhận biết tăng canxi máu
Tăng calci huyết ở mức độ nhẹ thường không có dấu hiệu nhận biết. Các trường hợp nghiêm trọng hơn, tình trạng này có thể tạo ra một số dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến các bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng bởi nồng độ calci máu. Các dấu hiệu cụ thể bao gồm:
- Thận: Quá nhiều canxi có thể khiến thận phải làm việc nhiều hơn để lọc canxi ra khỏi máu. Điều này có thể dẫn đến tình trạng khát nước quá mức và đi tiểu thường xuyên.
- Xương và cơ: Trong hầu hết các trường hợp, canxi dư thừa trong máu được rút từ xương. Điều này khiến xương trở nên yếu đi, dẫn đến tình trạng đau xương và yếu cơ.
- Hệ thống tiêu hóa: Tăng canxi huyết có thể gây khó chịu ở dạ dày, buồn nôn, nôn và táo bón.
- Não bộ: Tăng canxi huyết có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ, dẫn đến lú lẫn, thờ ơ và mệt mỏi. Đôi khi nồng độ canxi trong máu cao cũng có thể dẫn đến trầm cảm.
- Tim mạch: Mặc dù rất hiếm khi xảy ra, tuy nhiên tăng canxi máu nghiêm trọng có thể gây ảnh hưởng đến chức năng tim, dẫn đến đánh trống ngực và ngất xỉu. Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim và các vấn đề tim mạch khác.
Nguyên nhân gây tăng canxi máu
Canxi là khoáng chất chịu trách nhiệm cho việc hình thành xương và răng chắc khỏe. Bên cạnh đó, canxi cũng giúp cho cơ bắp co lại và giúp các dây thần kinh truyền tín hiệu. Thông thường, nếu không có đủ lượng canxi trong máu, các tuyến cận giáp sẽ tiết ra một loại hormone kích hoạt các hoạt động điều tiết nhằm hấp thụ đủ lượng canxi trong máu. Sự cân bằng giữa việc quá ít canxi và tăng canxi huyết có thể liên quan đến một hoặc nhiều yếu tố bao gồm gen, lối sống, một số loại thuốc cũng như tình trạng y tế nhất định.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau liên quan đến tình trạng tăng canxi huyết, chẳng hạn như:
1. Tuyến cận giáp hoạt động quá mức
Các tuyến cận giáp hoạt động quá mức là nguyên nhân chính dẫn đến tăng calci huyết. Khi các tuyến này hoạt động bình thường, sẽ tiết ra hormone cận giáp (PTH) khi lượng canxi trong máu xuống thấp. Việc giải phóng hormone này có thể giúp cơ thể hấp thụ nhiều canxi hơn và giảm bớt lượng mất đi nước tiểu. Điều này cũng giúp kéo canxi từ xương và đưa vào máu nhằm cân bằng lượng canxi trong máu.
Trong trường hợp tuyến cận giáp hoạt động quá mức, cơ thể sẽ tiết ra nhiều hormone hơn mức cần thiết. Điều này có thể dẫn đến việc hình thành một khối u không phải ung thư trên một hoặc nhiều tuyến cận giáp.
Các dấu hiệu cường tuyến cận giáp bao gồm:
- Chán nản
- Mất trí nhớ
- Ợ nóng
- Khó ngủ
- Đau xương và đau cơ
- Mệt mỏi
Tăng calci huyết nhẹ có thể không cần điều trị. Tuy nhiên bác sĩ có thể đề nghị theo dõi sức khỏe, kiểm tra lượng canxi máu và huyết áp mỗi 6 tháng và kiểm tra thận mỗi năm. Người bệnh có thể cần kiểm tra mật độ xương 1 – 3 năm một lần. Ngoài ra, người bệnh cũng cần uống nhiều nước hơn, thường xuyên tập thể dục, ngừng sử dụng các loại thuốc lợi tiểu theo hướng dẫn của bác sĩ.
Bác sĩ cũng có thể đề nghị người bệnh sử dụng calcimimetics để làm giảm nồng độ hormone PTH. trong trường hợp nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể cần phẫu thuật.
2. Bệnh ung thư
Có khoảng 10 – 30% các trường hợp ung thư bị tăng canxi huyết. Điều này là do ung thư có thể:
- Phá vỡ xương và đưa canxi vào máu
- Mô phỏng hormone của tuyến cận giáp, kích thích giải phóng canxi từ xương
- Gây ảnh hưởng đến chức năng thận, giảm lượng canxi thải ra từ nước tiểu
Các loại ung thư phổ biến nhất có thể gây tăng canxi máu bao gồm:
Tăng canxi huyết liên quan đến ung thư có thể khó kiểm soát, bởi vì tình trạng này hỗ trợ cải thiện tình trạng ung thư. Tuy nhiên, người bệnh có thể được chỉ định một số loại thuốc để làm chậm quá trình giải phóng canxi từ xương, bao gồm Denosumab hoặc Bisphosphonates.
3. Thuốc và sản phẩm bổ sung
Các loại thuốc huyết áp, chẳng hạn như thuốc lợi tiểu thiazide có thể làm giảm lượng canxi thải ra khỏi cơ thể thông qua nước tiểu. Điều này có thể khiến các triệu chứng cường cận giáp trở nên nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, có khoảng 20% người dùng thuốc Lithium (thường được dùng để điều trị rối loạn lưỡng cực) bị tăng canxi huyết. Mặc dù không rõ nguyên nhân, tuy nhiên các bác sĩ cho rằng, thuốc có thể gây ảnh hưởng đến tuyến cận giáp và lượng hormone PTH được sản xuất.
Để cải thiện tình trạng này, bác sĩ có thể đề nghị thay đổi loại thuốc. Nếu không thể thay đổi loại thuốc, bác sĩ có thể đề nghị các loại thuốc bổ sung để giảm lượng canxi trong máu.
Trong trường hợp người bệnh dùng vitamin A hoặc D bổ sung liều cao, điều này có thể dẫn đến tình trạng hấp thụ quá nhiều canxi. Bên cạnh đó, lạm dụng thuốc kháng axit cũng có thể dẫn đến tăng canxi huyết.
Bác sĩ có thể đề nghị người bệnh ngừng các chất bổ sung. Nếu nồng độ vitamin D thực sự cao, người bệnh có thể cần dùng steroid trong một thời gian ngắn để điều chỉnh tình trạng.
4. Di truyền
Có một số gen di truyền có thể khiến cơ thể đánh giá sai lượng canxi trong máu và kích thích cơ thể sản xuất nhiều hormone PTH hơn bình thường. Tình trạng này được gọi là tăng calci huyết có tính gia đình.
Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng này không có dấu hiệu nhận biết, không gây ra biến chứng và thường không cần điều trị. Tuy nhiên, bác sĩ có thể đề nghị theo dõi sức khỏe, kiểm tra tình trạng viêm tuyến tụy hoặc tích tụ canxi ở các bộ phận khác của cơ thể.
5. Nguyên nhân ít phổ biến
Ngoài ra, có một số nguyên nhân không phổ biến khác có thể dẫn đến tăng canxi máu, chẳng hạn như:
- Điều kiện sức khỏe: Các bệnh lý về phổi, chẳng hạn như bệnh lao và bệnh sarcoidosis có thể làm tăng nồng độ vitamin D trong máu. Các bệnh Paget xương và cường tuyến giáp cũng có thể dẫn đến tăng calci huyết.
- Lối sống ít vận động: Xương sẽ giải phóng canxi nếu người bệnh không vận động thường xuyên và đầy đủ. Điều này có thể xảy ra ở người bị liệt hoặc mắc một số vấn đề sức khỏe khác, khiến người bệnh phải nằm liệt giường trong một thời gian dài. Ngoài ra, lối sống ít vận động và không tập thể dục cũng có thể làm cho bệnh cường cận giáp nghiêm trọng hơn và dẫn đến tăng canxi máu.
- Mất nước nghiêm trọng: Thiếu nước sẽ khiến thận không thể loại bỏ lượng canxi dư thừa trong máu, dẫn đến tăng canxi máu. Một số dấu hiệu nhận biết thiếu nước bao gồm nước tiểu có màu đậm và ít đi tiểu. Người bệnh nên uống đủ nước, đến khi cơ thể không cảm thấy khát và nước tiểu có màu vàng nhạt hoặc trong.
Tăng canxi máu có nguy hiểm không?
Tăng canxi máu nhẹ thường không gây ra triệu chứng và có thể không cần điều trị. Tuy nhiên trong trường hợp tăng canxi máu nghiêm trọng, các triệu chứng có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cũng như dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm, chẳng hạn như:
- Loãng xương: Nếu xương tiếp tục giải phóng canxi vào máu, mật độ xương sẽ bị thiếu hụt, dẫn đến loãng xương, gãy xương, cong vẹo cột sống và mất chiều cao.
- Sỏi thận: Nếu nước tiểu chứa quá nhiều canxi, các tinh thể canxi có thể hình thành bên trong thận. Theo thời gian, các tinh thể này có thể kết hợp với nhau và tạo thành sỏi thận.
- Suy thận: Tăng canxi máu nghiêm trọng có thể gây ảnh hưởng đến chức năng thận, thậm chí là gây hỏng thận. Điều này làm hạn chế khả năng làm sạch máu và loại bỏ chất lỏng.
- Loạn nhịp tim: Tăng canxi huyết có thể gây ảnh hưởng đến các xung điện điều hòa nhịp tim, khiến tim đập không điều, nhịp tim bất thường.
- Các vấn đề thần kinh: Trong các trường hợp nghiêm trọng, tăng canxi máu có thể dẫn đến lú lẫn, hôn mê, sa sút trí tuệ và thậm chí là dẫn đến tử vong.
Chẩn đoán tăng canxi huyết như thế nào?
Các xét nghiệm được chỉ định để chẩn đoán tình trạng tăng canxi huyết bao gồm:
- Xét nghiệm máu có thể kiểm tra nồng độ canxi trong máu
- Xét nghiệm nước tiểu có thể đo nồng độ canxi, protein và các khoáng chất khác
Nếu bác sĩ nhận thấy mức độ canxi cao, bác sĩ có thể đề nghị một số xét nghiệm khác để chẩn đoán nguyên nhân cơ bản. Xét nghiệm máu và nước tiểu có thể giúp bác sĩ xác định tình trạng cường cận giáp và các bệnh lý liên quan khác.
Ngoài ra, có một số xét nghiệm có thể giúp bác sĩ kiểm tra các bệnh ung thư hoặc các bệnh lý khác có thể dẫn đến tăng canxi huyết bao gồm:
- X – quang ngực có thể xác định tình trạng ung thư phổi
- Chụp X – quang tuyến vú để chẩn đoán ung thư vú
- Chụp CT có thể giúp bác sĩ quan sát chi tiết hơn về toàn bộ cơ thể của người bệnh
- Quét MRI để kiểm tra hình ảnh chi tiết về các cơ quan và cấu trúc khác trong cơ thể
- Kiểm tra mật độ khoáng của xương và đánh giá sức mạnh của xương
Biện pháp điều trị tăng canxi máu
Các biện pháp điều trị tình trạng tăng canxi máu phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và các nguyên nhân cơ bản. Cụ thể, các biện pháp điều trị bao gồm:
1. Trường hợp nhẹ
Các trường hợp tăng canxi máu nhẹ có thể không cần điều trị. Tuy nhiên tùy thuộc vào nguyên nhân, người bệnh có thể cần theo dõi tiến triển bệnh và có kế hoạch chăm sóc sức khỏe phù hợp. Điều quan trọng là xác định nguyên nhân dẫn đến tăng calci máu.
Ngay cả khi nồng độ canxi tăng nhẹ cũng có thể gây ảnh hưởng đến sỏi thận và tổn thương thận theo thời gian. Do đó người bệnh cần tuân theo khuyến nghị của bác sĩ và chăm sóc sức khỏe đúng cách.
2. Các triệu chứng trung bình đến nghiêm trọng
Tăng canxi máu từ trung bình đến nghiêm trọng có thể cần được điều trị tại bệnh viện. Mục tiêu điều trị là đưa nồng độ canxi trong máu trở về mức bình thường. Điều trị cũng nhằm mục đích ngăn ngừa các tổn thương đến xương và thận.
Tùy thuộc vào chẩn đoán và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc như:
- Calcitonin: Đây là một loại hormone từ cá hồi, có tác dụng kiểm soát lượng canxi trong máu. Tác dụng phụ bao gồm buồn nôn nhẹ.
- Calcimimetics: Thuốc có tác dụng kiểm soát các tuyến cận giáp hoạt động quá mức và được chỉ định để điều trị tình trạng tăng canxi máu.
- Bisphosphonate: Đây là nhóm thuốc điều trị loãng xương bằng đường tĩnh mạch, có thể làm giảm nồng độ canxi nhanh chóng, thường được sử dụng để điều trị tăng canxi huyết do ung thư. Tác dụng phụ và rủi ro liên quan bao gồm gãy xương hàm và gãy xương đùi.
- Denosumab: Thuốc được chỉ định để điều trị tăng canxi huyết liên quan đến ung thư khi người bệnh không đáp ứng với Bisphosphonate.
- Prednisone: Nếu tình trạng tăng canxi huyết xảy ra do lượng vitamin D cao, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc steroid trong một thời gian ngắn để cải thiện các triệu chứng.
- Truyền tĩnh mạch và thuốc lợi tiểu: Nồng độ canxi quá cao có thể là một trường hợp y tế khẩn cấp. Người bệnh cần được nhập viện, điều trị bằng dịch truyền tĩnh mạch và thuốc lợi tiểu để hạ kịp thời nồng độ canxi, nhằm ngăn ngừa các vấn đề về nhịp tim và tổn thương hệ thần kinh.
- Lọc máu: Bác sĩ có thể đề nghị thực hiện lọc máu để loại bỏ canxi và chất thải thừa trong máu khi thận bị tổn thương. Phương pháp này thường được chỉ định khi các biện pháp khác không mang lại hiệu quả.
3. Tăng canxi máu do cường cận giáp
Tùy thuộc vào độ tuổi, chức năng thận và ảnh hưởng của xương, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để loại bỏ một hoặc các tuyến cường cận giáp bất thường. Thủ thuật này có thể chữa khỏi hầu hết các trường hợp tăng canxi máu liên quan đến cường cần giáp.
Nếu người bệnh không đủ điều kiện phẫu thuật, bác sĩ có thể đề nghị một số loại thuốc để làm giảm nồng độ canxi trong máu bằng cách giảm sản xuất PTH. Nếu người bệnh bị loãng xương, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh sử dụng bisphosphonate để giảm nguy cơ gãy xương.
4. Tăng canxi máu liên quan đến ung thư
Nếu bị ung thư, bác sĩ có thể thảo luận về các phương pháp điều trị để xác định những cách tốt nhất để cải thiện chứng tăng canxi huyết. Bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc truyền tĩnh mạch hoặc thuốc bisphosphonate để cải thiện các triệu chứng. Điều này có thể giúp người bệnh cải thiện tình trạng tăng canxi huyết cũng như đáp ứng các biện pháp điều trị ung thư dễ dàng hơn.
Phòng ngừa tăng canxi huyết
Không phải tất cả các trường hợp tăng canxi huyết đều có thể phòng ngừa. Tuy nhiên người bệnh có thể lưu ý một số phương pháp như:
- Uống nhiều nước, điều này sẽ đảm bảo cơ thể luôn đủ nước, giảm nồng độ canxi trong máu và ngăn ngừa nguy cơ hình thành sỏi thận.
- Không hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc lá, bởi vì khói thuốc lá sẽ làm tăng tốc độ mất xương. Ngoài ra, hút thuốc lá cũng gây ra nhiều vấn đề sức khỏe khác, chẳng hạn như loãng xương và ung thư phổi.
- Tập thể dục và rèn luyện sức mạnh cơ thể thường xuyên để giúp xương luôn chắc khỏe. Trao đổi với bác sĩ về các bài tập thể dục an toàn và phù hợp.
- Trao đổi với bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng, bao gồm thuốc kê đơn, không kê đơn, thực phẩm bổ sung và các loại vitamin, để có kế hoạch sử dụng thuốc an toàn.
Tăng canxi máu thường rất hiếm khi xảy ra, bởi vì cơ thể hoạt động tốt để duy trì và kiểm soát nồng độ canxi. Tuy nhiên, bệnh tật, lối sống và các gen di truyền, có thể khiến cơ thể khó đáp ứng việc cân bằng độ độ canxi. Nếu được chẩn đoán tăng calci huyết, người bệnh nên đến bệnh viện và trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!