Dấu hiệu bong gân cổ chân và cách xử lý, điều trị

Bong gân cổ chân xảy ra khi người bệnh sử dụng lực mạnh khi tiếp đất từ tư thế nhảy hoặc trượt chân vào một lỗ hổng trên mặt đất. Hầu hết các trường hợp, tình trạng này không nghiêm trọng và có thể được điều trị bằng các phương pháp tại nhà.

Bong gân cổ chân là gì?

Cổ chân hay khớp mắt cá chân là khớp kết nối bàn chân và cẳng chân. Có ba dây chằng để giữ xương mắt cá chân không bị lệch khỏi vị trí ban đầu. Bong gân cổ chân xảy ra khi một trong các dây chằng khi kéo căng quá mức hoặc bị rách. Tình trạng này thường xảy ra khi người bệnh nhảy, lăn, vặn hoặc xoay cổ chân quá mức.

Bong gân cổ chân được phân loại theo mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Cụ thể các loại bong gân cổ chân như sau:

• Nhẹ (loại 1): Đây là tình trạng dây chằng bị kéo căng nhưng không rách, cổ chân vẫn ổn định. Người bệnh có thể bị đau và cứng khớp.
• Trung bình (loại 2): Tình trạng này xảy ra khi một hoặc nhiều dây chằng bị rách một phần, điều này khiến khớp không ổn định và người bệnh không thể di chuyển như bình thường. Người bệnh có thể bị sưng khớp và đau đớn ở mức độ vừa phải.
• Nặng (loại 3): Tình trạng này xảy ra khi một hoặc nhiều dây chằng bị rách hoàn toàn và khiến cổ chân không ổn định. Người bệnh có thể cảm thấy đau đớn dữ dội và không thể cử động chân.

Trong hầu hết các trường hợp, bong gân mắt cá chân không nghiêm trọng và có thể tự chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên đôi khi người bệnh có thể cần sử dụng thuốc hoặc các biện pháp điều trị y tế khác để cải thiện các triệu chứng.

Hình ảnh chân bị bong gân

Triệu chứng bong gân cổ chân

Các triệu chứng và dấu hiệu bong gân cổ chân phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các chấn thương liên quan. Bong gân có thể gây viêm và một số dấu hiệu khác, chẳng hạn như:

• Sưng tấy và bầm tím: Bong gân có thể gây sưng cổ chân nghiêm trọng đến mức khi dùng ngón tay ấn vào có thể để lại một vết lõm.
• Đỏ và ấm: Bong gân khiến máu lưu thông đến khu vực cổ chân nhiều hơn. Điều này khiến da đỏ và ấm khi chạm vào.
• Đau đớn: Bong gân khiến các dây thần kinh trở nên nhạy cảm hơn, khiến người bệnh có thể cảm thấy đau nhói ở khớp bị ảnh hưởng. Cơn đau thường nghiêm trọng hơn khi người bệnh ấn vào cổ chân, di chuyển chân, đi bộ hoặc đứng.
• Mất tính ổn định cổ chân: Khi dây chằng bị rách hoàn toàn, khớp cổ chân có thể trở nên yếu hoặc mất kiểm soát.
• Đi lại khó khăn: Bong gân có thể gây hạn chế khả năng cử động cổ chân và hạn chế khả năng di chuyển của người bệnh.

Có nhiều loại chấn thương khác nhau có thể gây ảnh hưởng đến cổ chân. Do đó, điều quan trọng là người bệnh nên đến bệnh viện để được chẩn đoán và có biện pháp điều trị phù hợp.

Nguyên nhân gây bong gân cổ chân

Bong gân thường xảy ra khi cổ chân bị xoay, vặn hoặc cuộn lại một cách đột ngột. Điều này khiến khớp mắt cá chân lệch khỏi vị trí ban đầu và gây tổn thương các dây chằng. Hầu hết các trường hợp, bong gân xảy ra trong các hoạt động thể thao, đặc biệt là các môn có nhiều bước nhảy hoặc có nguy cơ va chạm ở cổ chân, chẳng hạn như:

• Bóng rổ
• Bóng đá
• Bóng chuyền
• Nhảy xa

Ngoài ra, bất cứ nguyên nhân nào có thể kéo căng mắt cá chân hơn bình thường đều có thể gây tổn thương dây chằng. Điều này khiến bàn chân xoay vào trong hoặc xoắn lại. Cụ thể các hoạt động có thể gây bong gân cổ chân bao gồm:

• Đặt chân sai cách khi chạy, bước lên hoặc xuống thường xuyên khi thực hiện các hoạt động trong ngày. Đôi khi việc bước xuống giường quá vội cũng có thể gây bong gân.
• Tiếp đất không đứng cách sau khi nhảy hoặc xoay người.
• Đi trên một bề mặt không bằng phẳng hoặc bước vào một lỗ hỏng trên mặt đất.
• Dẫm lên người khác khi chơi thể thao hoặc các tai nạn va chạm khác.

Các yếu tố rủi ro gây bong gân cổ chân

Một số người có nguy cơ bị bong gân cao hơn những người khác, chẳng hạn như phụ nữ, trẻ em và thanh thiếu niên. Ngoài ra một số đối tượng khác có nguy cơ bong gân cao hơn bao gồm:

• Chơi thể thao: Bong gân cổ chân là một chấn thương thể thao phổ biến, đặc biệt là trong các môn thể thao đòi hỏi lăn hoặc vặn chân như bóng rổ, quần vợt, bóng đá hoặc chạy bộ đường mòn.
• Đi hoặc chạy trên các bề mặt không bằng phẳng: Đi hoặc chạy trên các bề mặt không bằng phẳng hoặc điều kiện bề mặt kém có thể làm tăng nguy cơ bong gân cổ chân.
• Đã từng chấn thương cổ chân trong quá khứ: Những người từng bị bong gân hoặc chấn thương cổ chân trước đây có nguy cơ tái phát cao.
• Thể chất kém: Sức mạnh và sự linh hoạt ở cổ chân kém có thể làm tăng nguy cơ bong gân khi tham gia vào các môn thể thao hoặc hoạt động thể chất.
• Đi giày không đúng cách: Đi giày không vừa vặn, đi giày cao gót thường xuyên hoặc sử dụng giày không đúng công dụng có thể làm tăng nguy cơ chấn thương.

Bong gân cổ chân có nguy hiểm không?

Hầu hết các trường hợp bong gân cổ chân thường nhẹ và có thể được chăm sóc tại nhà. Không điều trị đứng cách hoặc tham gia các hoạt động thể chất quá sớm sau khi bị bong gân có thể khiến cổ chân hoạt động liên tục và dẫn đến một số rủi ro, chẳng hạn như:

• Đau cổ chân mãn tính
• Không ổn định khớp cổ chân mãn tính
• Viêm khớp cổ chân
• Tổn thương mắt cá chân còn lại do thay đổi cách đi bộ

Bong gân cổ chân bao lâu khỏi?

Thời gian phục hồi sau bong gân cổ chân phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Tuy nhiên trong hầu hết các trường hợp, bong gân cấp độ 1 có thể được chữa lành trong 4 đến 6 tuần điều trị thích hợp.

Trong trường hợp bong gân cấp độ 3, các dây chằng sẽ bị rách hoàn toàn và người bệnh có thể cần nhiều thời gian hơn để điều trị các triệu chứng. Có thể mất đến 12 tuần hoặc hơn để cải thiện các triệu chứng nếu được điều trị phù hợp và vật lý trị liệu theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.

Bong gân cổ chân khi nào cần đến bệnh viện?

Bong gân cổ chân có thể không cần điều trị, tuy nhiên nếu bị sưng và đau cổ chân nghiêm trọng, người bệnh nên thông báo cho bác sĩ chuyên môn. Cụ thể, đến gặp bác sĩ ngay khi nhận thấy các dấu hiệu như:

• Cơn đau nghiêm trọng hoặc không được cải thiện với các biện pháp tại nhà, chẳng hạn như chườm đá, nâng cao cổ chân và sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn.
• Người bệnh không thể đi bộ hoặc đau đớn dữ dội khi di chuyển.
• Các triệu chứng không được cải thiện trong vòng 5 – 7 ngày chăm sóc tại nhà

Ngoài ra, trong một số trường hợp, các triệu chứng bong gân có thể là dấu hiệu gãy xương. Do đó, người bệnh nên đến bệnh viện để được chẩn đoán nếu:

• Đau dữ dội hoặc cơn đau không được cải thiện sau khi điều trị
• Bàn chân hoặc mắt cá chân sưng to hoặc bị lệch khỏi vị trí ban đầu
• Đau đớn khi di chuyển
• Đau đớn dữ dội khi ấn vào mắt cá chân hoặc điểm lồi ở bên cạnh mắt cá chân

Chẩn đoán bong gân cổ chân

Bác sĩ có thể chẩn đoán tình trạng bong gân mắt cá chân thông qua việc khám sức khỏe cổ chân, bàn chân và cẳng chân. Bác sĩ cũng có thể chạm vào vùng da xung quanh cổ chân để kiểm tra vết thường, điểm đau và khả năng di chuyển của chân.

Nếu các chấn thương nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị kiểm tra hình ảnh để loại trừ nguyên nhân gãy xương hoặc đánh giá chi tiết mức độ tổn thương dây chằng.

Cụ thể các xét nghiệm có thể được sử dụng để chẩn đoán bong gân mắt cá chân như sau:

• Chụp X – quang: Hình ảnh X – quang có thể kiểm tra tình trạng gãy xương hoặc các dạng tổn thương xương khác. Ngoài ra, trong quá trình chụp X – quang, một lượng nhỏ bức xạ có thể được đưa vào cơ thể để tạo ra hình ảnh cổ chân và xác định các tổn thương liên quan.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI sử dụng sóng vô tuyến và từ trường mạnh để tạo ra hình ảnh cắt ngang hoặc hình ảnh 3D của các cấu trúc mềm bên trong cổ chân, bao gồm cả dây chằng. Xét nghiệm MRI có thể kiểm tra tình trạng rách dây chằng, sụn bị tổn thương hoặc các vấn đề liên quan khác.
• Siêu âm khớp: Hình ảnh siêu âm có thể xác định hoạt động của dây chằng khi người bệnh di chuyển mắt cá chân.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Phương pháp này sử dụng tia X và máy vi tính để tạo ra hình ảnh chi tiết bên trong xương cổ chân.

Điều trị bong gân cổ chân

Các biện pháp điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các chấn thương. Mục tiêu điều trị là giảm sưng, đau và thúc đẩy quá trình phục hồi chức năng ở cổ chân. Đối với các chấn thương nghiêm trọng, người bệnh có thể được đề nghị phẫu thuật và vật lý trị liệu để phục hồi chức năng. Cụ thể các biện pháp bao gồm:

1. Điều trị tại nhà

Hầu hết các trường hợp bong gân cổ chân thường không nghiêm trọng và có thể được cải thiện bằng cách biện pháp chăm sóc tại nhà. Cụ thể, người bệnh có thể tham khảo phương pháp sơ cứu chấn thương thể thao (RICE) tại nhà như sau:

• Nghỉ ngơi (Rest – R): Người bệnh cần dành thời gian nghỉ ngơi và ngưng các hoạt động không cần thiết để cổ chân có thời gian hồi phục. Khi cần di chuyển, người bệnh có thể dùng nạng hoặc gây để hạn chế cơn đau.
• Chườm lạnh (Ice – I): Trong 48 – 72 giờ sau chấn thương, chườm đá vào cổ chân có thể giảm sưng và đau. Lưu ý không chườm trực tiếp đá lạnh lên da để tránh bỏng lạnh.
• Nén cố định (Compression – C): Trong 24 – 32 giờ đầu tiên sau chấn thương, người bệnh nên băng nén cổ chân để giữa cố định cổ chân ở vị trí phù hợp. Điều này có thể hỗ trợ phục hồi các chấn thương ở cổ chân và giảm sưng hiệu quả.
• Nâng cao chân (Elevation – E): Giữa cổ chân cao hơn tim trong 2 – 3 giờ mỗi ngày có thể giảm sưng.

Nếu cơn đau không được cải thiện, người bệnh có thể sử dụng thuốc giảm đau và chống sưng không kê đơn, chẳng hạn như ibuprofen và naproxen. Trao đổi với bác sĩ chuyên môn trước khi sử dụng thuốc để tránh các rủi ro liên quan.

2. Điều trị y tế

Nếu tình trạng bong gân nghiêm trọng hoặc nếu các triệu chứng không được cải thiện sau một tuần, người bệnh có thể cần được điều trị y tế chuyên môn. Bác sĩ có thề đề nghị nẹp cố định hoặc bó bột để giữ cổ chân không di chuyển. Người bệnh có thể cần sử dụng nạng để di chuyển.

Trong trường hợp bong gân nghiêm trọng, người bệnh cần tái khám sau 1 – 2 tuần để đảm bảo quá trình phục hồi. Bác sĩ trị liệu cũng có thể đề nghị vật lý trị liệu để tăng tính linh hoạt ở cổ chân và cải thiện sức mạnh.

Nếu người bệnh bị bong gân khi chơi thể thao hoặc tập thể dục, hãy trao đổi cưới bác sĩ về thời gian và cường độ luyện tập để được hướng dẫn cụ thể. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể đề nghị một số bài tập kiểm tra để xác định khả năng hoạt động của người bệnh.

3. Phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị bong gân cổ gân không phổ biến và được đề nghị khi chấn thường không được cải thiện sau một thời gian dài tập vật lý trị liệu. Phẫu thuật được để nghị để:

• Điều trị các chấn thương dây chằng
• Tái tạo dây chằng từ các mô dây chằng hoặc các gân xung quanh

Các lựa chọn phẫu thuật phổ biến bao gồm:

• Nội soi khớp: Trong quá trình nội soi khớp, bác sĩ phẫu thuật có thể quan sát bên trong khớp để xác định các mảnh xương hoặc sụn bị tổn thương.
• Tái tạo dây chằng: Đối với phẫu thuật này, bác sĩ phẫu thuật có thể sửa chữa dây chằng bị tổn thương thông qua các mũi khâu. Bác sĩ cũng có thể sử dụng các dây chằng hoặc gân xung quanh quan để điều trị dây chằng cổ chân bị tổn thương.

Sau phẫu thuật, người bệnh có thể cần mộ thời gian nghỉ ngơi để phục hồi chức năng cổ chân. Bác sĩ trị liệu cũng có thể đề nghị các bài tập vật lý trị liệu để tăng cường cơ bắp ở mắt cá chân. Người bệnh có thể cần vài tuần hoặc vài tháng để phục hồi chức năng ở cổ chân.

Phòng ngừa bong gân cổ chân

Bong gân và các chấn thương cổ chân có nguy cơ tái phát trong tương lai. Do đó, để giảm nguy cơ, người bệnh có thể tham khảo một số biện pháp phòng ngừa, chẳng hạn như:

• Tăng cường sức khỏe và tính linh hoạt ở cổ chân. Trao đổi với bác sĩ trị liệu về các bài tập phù hợp.
• Đi giày phù hợp cho các hoạt động thể thao. Chọn giày hỗ trợ cổ chân để tránh các chấn thương liên quan.
• Sử dụng băng mắt cá chân để hỗ trợ bảo vệ và tránh nguy cơ chấn thương.
• Chơi thể thao và hoạt động thể chất trên các bề mặt bằng phẳng, không có lỗ hỏng hoặc chướng ngại vật.
• Khởi động và làm nóng cơ thể trước khi tập thể dục hoặc chơi thể thao.

Trong hầu hết các trường hợp, bong gân cổ chân thường không quá nghiêm trọng và có thể khỏi hoàn toàn nếu được điều trị thích hợp. Bong gân nhẹ có thể cần vài tuần đề phục hồi trong khi bong gân nhẹ có thể cần vài tháng. Ngoài ra có khoảng 1/3 các trường hợp, người bệnh bị đau sau một năm.

Mặc dù bong gân cổ chân có thể được chữa khỏi, tuy nhiên tình trạng này có thể tái phát. Do đó, người bệnh cần tăng cường sức khỏe cổ chân và tập thể thao với cường độ phù hợp để tránh các rủi ro liên quan.

Thông tin thêm: Sai khớp là gì? Dấu hiệu và cách xử lý, điều trị