Đau Bắp Chân: Nguyên Nhân và Cách Giảm Đau Hiệu Quả

Đau bắp chân là những cơn đau phổ biến và có nhiều nguyên nhân. Phần lớn bệnh nhân bị đau do căng cơ, chuột rút cơ bắp. Đôi khi cơn đau khởi phát từ những bệnh lý nghiêm trọng như hội chứng khoang, huyết khối tĩnh mạch sâu. Để điều trị hiệu quả, người bệnh cần đánh giá triệu chứng và xác định nguyên nhân.

Đau bắp chân là gì?

Đau bắp chân là tình trạng đau nhức ở phía sau của cẳng chân, bắt nguồn từ những tổn thương ở bắp thịt, không liên quan đến khớp xương. Bắp chân gồm hai cơ, bao gồm: Cơ bụng chân và cơ gấp của mắt cá chân. Những cơ này gặp nhau tại gân Achilles (gân gót chân).

Các cơ chính của bắp chân giúp duy trì những chuyển động của bàn chân và chân, hỗ trợ khớp và đảm bảo thực hiện tốt các hoạt động liên quan đến sức mạnh. Tuy nhiên khi một trong hai cơ bị căng thẳng quá mức hoặc tổn thương, người bệnh có thể bị đau bắp chân.

Tùy thuộc vào tình trạng mà người bệnh có những cơn đau đơn thuần, đau âm ỉ hoặc dữ dội kèm theo những triệu chứng khác. Để điều trị hiệu quả, tìm kiếm nguyên nhân là điều cần thiết.

Dấu hiệu đau bắp chân

Đau bắp chân ở mỗi người không giống nhau. Bệnh nhân có thể có cảm giác đau âm ỉ, đau buốt, nhức nhói hoặc có cảm giác đau thắt ở bắp chân – mặt sau của cẳng chân.

Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, cơn đau có thể kèm theo những triệu chứng khác, bao gồm:

• Sưng tấy
• Giữ nước
• Yếu chân
• Có cảm giác tê bì hoặc ngứa ran ở bắp chân
• Thay đổi màu sắc của bắp chân (như màu da nhợt nhạt) và mát lạnh bất thường
• Đỏ và ấm ở vùng da tổn thương
• Khó đi lại hoặc vận động

Người bệnh cần tiến hành kiểm tra và điều trị với bác sĩ chuyên khoa nếu bắp chân có các triệu chứng nêu trên.

Nguyên nhân gây đau bắp chân

Có nhiều nguyên nhân gây đau bắp chân. Cơn đau thường khởi phát từ những hoạt động cơ bắp quá mức. Tuy nhiên đau cũng có thể bắt đầu từ những bệnh lý nghiêm trọng. Do đó việc xác định nguyên nhân gây đau là điều cần thiết cho quá trình điều trị và phục hồi.

Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:

1. Chuột rút cơ bắp

Chuột rút bắp chân là những cơn co thắt đột ngột kèm theo cảm giác đau đớn của các cơ ở phía sau cẳng chân. Các triệu chứng có thể kéo dài trong vài phút hoặc nhanh chóng qua đi. Tình trạng này thường do thực hiện các bài tập mới hoặc tăng cường độ luyện tập nhiều hơn bình thường.

Ngoài ra những vấn đề dưới đây cũng có thể là nguyên nhân gây chuột rút ở bắp chân. Cụ thể:

• Mất nước
• Chấn thương cơ
• Thiếu khoáng chất
• Nghiện rượu
• Các bệnh lý nghiêm trọng (tiểu đường, suy thận, suy giáp, bệnh mạch máu ngoại vi…) .

2. Căng cơ bắp chân

Đau bắp chân thường do căng cơ. Tình trạng này phổ biến ở vận động viên và những người chơi thể thao hay vận động gắng sức. Căng cơ bắp chân xảy ra khi cơ bắp được sử dụng không đúng cách, lạm dụng cơ hoặc hoạt động quá sức, cơ thể mệt mỏi.

Đôi khi cơn đau cũng có thể khởi phát khi bắt đầu một chế độ luyện tập mới hoặc thực hiện những bài tập tăng cường. Chẳng hạn như bơi lội, đi xe đạp, chạy, cử tạ.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết căng cơ bắp chân:

• Đau đột ngột, tiếp diễn ngay cả khi nghỉ ngơi
• Các cơ co thắt hoặc co giật
• Hạn chế phạm vi cử động
• Mỏi bắp chân
• Sưng
• Bầm tím

Thông thường dùng thuốc chống viêm hoặc chườm lạnh có thể giải quyết tình trạng.

3. Tắc nghẽn động mạch

Tắc nghẽn động mạch ở chân là tình trạng động mạch cung cấp máu đến chân bị tắc nghẽn hoặc bị thu hẹp. Tình trạng này khiến động mạch co bóp dẫn đến đau đớn khi đi bộ. Bởi cẳng chân không được cung cấp một lượng máu thích hợp khi thực hiện chuyển động.

Ở bệnh nhân bị tắc nghẽn động mạch, hầu như không có bất kỳ triệu chứng nào khi nghỉ ngơi.

4. Đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa xảy ra khi dây thần kinh tọa bị chèn ép hoặc tổn thương. Đây là một dây thần kinh lớn và dài. Nó bắt đầu từ cột sống thắt lưng, qua mông, xuống mặt trước của đùi, sau cẳng chân và xuống các ngón chân. Chính vì thế mà một người bị đau thần kinh tọa có thể bị đau bắp chân.

Đau bắp chân do đau thần kinh tọa thường có xu hướng lan tỏa dọc theo đường đi của dây thần kinh. Ngoài ra cơn đau xuất hiện đồng thời với các triệu chứng thần kinh khác, bao gồm:

• Tê bì hoặc ngứa ran
• Có cảm giác châm chích
• Yếu chi
• Mất kiểm soát ruột và bàng quang ở trường hợp nặng.

5. Viêm gân Achilles

Viêm gân Achilles (viêm gân gót chân) là tình trạng viêm và tổn thương ở gân bắp chân (gân nối cơ bắp chân với xương gót chân). Tình trạng này chủ yếu xảy ra do những hoạt động quá mức, chuyển động lặp đi lặp lại làm tăng áp lực lên gân Achilles.

Khi bị viêm gân Achilles, người bệnh sẽ có những triệu chứng sau:

• Đau bắp chân và cổ chân
• Sưng tấy
• Hạn chế cử động khi gập bàn chân
• Có cảm giác ấm nóng khi chạm vào da gót chân…

6. Chấn thương

Chấn thương (chẳng hạn như va đập, té ngã, đột ngột chuyển hướng) có thể khiến bắp chân bị đau và bầm tím. Tình trạng này thường nhẹ, đau và vết bầm có thể tự thuyên giảm trong thời gian ngắn.

7. Bệnh thần kinh ngoại vi do tiểu đường (DPN)

Đau bắp chân có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh thần kinh ngoại vi do tiểu đường (DPN). Bệnh lý này thể hiện cho những tổn thương thần kinh do lượng đường trong máu tăng cao. Bệnh khởi phát ở cả bệnh nhân mắc chứng tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2.

Bệnh thần kinh ngoại vi do tiểu đường thường gây ra các triệu chứng ở cẳng chân, bàn chân, bàn tay và cánh tay. Những triệu chứng thường gặp:

• Đau nhói
• Yếu cơ
• Chuột rút cơ bắp
• Tê tái
• Mất khả năng phối hợp và giữ thăng bằng
• Suy giảm cảm giác.

8. Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT)

Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) có thể là nguyên nhân gây đau bắp chân. Bệnh lý này xảy ra khi một hoặc nhiều cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch sâu của các chi. Huyết khối tĩnh mạch sâu chủ yếu khởi phát ở người ngồi lâu trong thời gian dài, nghiện thuốc lá hoặc lạm dụng các thuốc điều trị.

Một số triệu chứng giúp nhận biết chứng huyết khối tĩnh mạch sâu:

• Đau cánh tay hoặc/ và đau chân, đau bắp chân
• Tĩnh mạch hiển thị rõ trong khu vực bị ảnh hưởng
• Thay đổi màu da
• Sưng tấy
• Sờ thấy ấm ở bắp chân.

Đây là một bệnh lý nghiêm trọng. Do đó người bệnh cần liên hệ ngay với bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu liên quan.

9. Hội chứng khoang

Đau bắp chân có thể là dấu hiệu cảnh báo hội chứng khoang. Đây là một bệnh lý nghiêm trọng, xảy ra khi bên trong khoang cơ tích tụ một lượng lớn áp lực. Khoang là một nhóm các mạch máu, dây thần kinh và cơ ở chân và cánh tay. Chúng được bao bọc bởi một lớp màng được gọi là cơ.

Lớp màng không giãn nở. Chính vì thế mà sự phồng lên có thể tăng áp suất trong ngăn, làm tổn thương cơ, dây thần kinh và mạch máu bên trong. Ngoài ra áp lực tăng cao làm đứt lưu lượng máu đến khoang dẫn đến thiếu máu cục bộ (mất oxy đến mô) và hoại tử (chết tế bào).

Bệnh thường gây ra những triệu chứng sau:

• Đau nhức dữ dội. Đau không giảm sau khi dùng thuốc hoặc nghỉ ngơi
• Khó cử động tại khu vực bị ảnh hưởng
• Phồng ở cơ
• Tê tái

Hội chứng khoang và các triệu chứng thường phát triển sau một chấn thương nặng, chẳng hạn như gãy xương. Bệnh cần được điều trị sớm để tránh phát sinh biến chứng nghiêm trọng.

10. Giãn tĩnh mạch

Giãn tĩnh mạch là tình trạng giãn nở bất thường của các tĩnh mạch (tương tự như các sợi dây), thường phình ra ở chân. Bệnh chủ yếu xảy ra do các van trong tĩnh mạch bị hư hỏng.

Chứng giãn tĩnh mạch có thể khởi phát ở bất kỳ đối tượng nào. Tuy nhiên bệnh phổ biến hơn ở những nhóm đối tượng sau:

• Béo phì
• Mang thai
• Thiếu hoạt động thể chất
• Rối loạn hormone
• Người lớn tuổi
• Tiền sử gia đình bị giãn tĩnh mạch

Khi xuất hiện ở chân, bênh nhân sẽ có cảm giác đau đớn, nhức mỏi, nhói buốt và chuột rút.

Yếu tố nguy cơ

Nguy cơ đau bắp chân có thể tăng cao do một số yếu tố dưới đây:

• Vận động viên, những người tập thể dục hoặc hoạt động thể chất liên tục
• Trên 65 tuổi (thường do yếu cơ)
• Sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc giảm cholesterol
• Phù ở cẳng chân
• Kiệt sức do nhiệt
• Các bệnh lý gồm bệnh tiểu đường, bệnh thận, bệnh gan, suy giáp, bệnh động mạch ngoại vi
• Chất điện giải thấp do lọc máu hoặc mất nước
• Mang thai
• Hút thuốc lá
• Căng hoặc ngắn cơ bắp chân.

Chẩn đoán đau bắp chân

Trong khi thăm khám, người bệnh được kiểm tra bắp chân để xác định tần suất và mức độ đau. Đồng thời đánh giá những biểu hiện đi kèm. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu nâng chân hoặc đi lại để kiểm tra thể chất.

Ngoài ra bệnh nhân được chỉ định một số xét nghiệm để chẩn đoán nguyên nhân gây đau bắp chân. Các xét nghiệm thường bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra tiểu đường và loại trừ nguyên nhân nhiễm trùng.
• Chụp X-quang: Loại trừ những tổn thương ở xương, chẳng hạn như gãy xương.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Kiểm tra mô mềm và khớp xương, loại trừ những nguyên nhân liên quan đến sự phát triển bất thường, chẳng hạn như khối u.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Ít được chỉ định. CT thường chỉ áp dụng cho những bệnh nhân có tổn thương tiềm ẩn, không thể phát hiện bằng các xét nghiệm khác.
• Đo điện cơ và tốc độ dẫn truyền thần kinh: Kiểm tra sự mất phân bố thần kinh của cơ và đánh giá phản ứng điện của thần kinh.
• Đo áp suất trong khoang: Kiểm tra đau bắp chân do hội chứng khoang.
• Siêu âm cơ xương: Hình ảnh từ siêu âm cơ xương có thể phát hiện huyết khối tĩnh mạch sâu, viêm gân gót chân, tắc nghẽn động mạch, bệnh thần kinh ngoại vi do tiểu đường.

Cách giảm đau bắp chân tại nhà

Điều trị đau bắp chân dựa trên nguyên nhân. Phần lớn bệnh nhân có đáp ứng với biện pháp chăm sóc và giảm đau tại nhà. Đặc biệt là những cơn đau do chuột rút, căng cơ, hoạt động quá sức, chấn thương từ nhẹ đến vừa.

Để cắt giảm triệu chứng, một số biện pháp dưới đây nên được áp dụng:

1. Nghỉ ngơi

Đau bắp chân có thể thuyên giảm khi nghỉ ngơi và tránh các hoạt động làm tăng áp lực lên chân. Biện pháp này giúp thư giãn cơ bắp, giảm áp lực lên chân. Từ đó giúp xoa dịu đau và co thắt hiệu quả.

2. Chườm đá

Chườm đá rất hữu ích cho người bị đau bắp chân. Đặt túi đá lên bắp chân 20 phút, vài lần mỗi ngày có thể giúp giảm sưng và đau. Đồng thời giảm nhẹ cảm giác co thắt.

Lưu ý: Không đặt trực tiếp đá lạnh lên chân.

3. Nén

Quấn quanh cổ chân và bắp chân bằng băng gạc hoặc băng thun. Điều này rất hữu ích trong việc cố định, giảm áp lực lên chân đau. Đồng thời giúp giảm sưng và đau nhanh chóng.

Lưu ý:

• Không nén cho những trường hợp có huyết khối tĩnh mạch sâu, hội chứng khoang hoặc có vấn đề về lưu thông máu.
• Không nén quá chật.

4. Nâng cao chân

Nâng cao chân ngang bằng hoặc cao hơn mức tim có thể giúp giảm sưng hiệu quả. Bởi điều này có khả năng hạn chế tình trạng ứ máu tại vùng bị thương.

5. Dùng thuốc không kê đơn

Cơn đau ở bắp chân có thể được kiểm soát bằng một số loại thuốc giảm đau không kê đơn. Bao gồm:

• Paracetamol: Đây là một loại thuốc giảm đau hạ sốt thường được sử dụng trong điều trị đau cơ, đau nhức xương khớp, đau lưng, đau đầu, đau răng… Thuốc có tác dụng giảm đau từ nhẹ đến vừa và điều chỉnh nhiệt độ của cơ thể (hạ sốt).
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Một số thuốc chống viêm không steroid (chẳng hạn như ibuprofen hoặc naproxen) có thể giúp xoa dịu cơn đau hiệu quả. Thuốc này có hai tác dụng chính gồm kháng viêm và giảm đau.

6. Vận động nhẹ nhàng

Người bệnh có thể giảm nhẹ và ngăn ngừa đau cơ bắp bằng một số bài tập kéo giãn. Những bài tập này có tác dụng giảm đau và co thắt, tăng cường khối lượng và sức cơ.

Vận động nhẹ nhàng nên được thực hiện sau khi các triệu chứng đã giảm nhẹ. Một số bài tập được áp dụng phổ biến:

Bài tập căng bắp chân

Kéo giãn nhẹ nhàng với bài tập căng bắp chân giúp thư giãn và giảm đau cơ hiệu quả, cải thiện phạm vi và sức mạnh cơ bắp.

Cách thực hiện:

• Đứng quay mặt vào tường
• Duỗi thẳng hai tay trước mặt, bàn tay đặt lên tường
• Bước chân lành về phía trước, khuỵu gối, bàn chân phẳng trên sàn
• Duỗi chân bệnh ra sau, cố gắng để mắt cá chân gần sát mặt đất trong khi bàn chân phẳng trên sàn, đầu gối thẳng
• Hạ thấp thân người và duỗi thẳng chân bệnh cho đến khi cảm thấy bắp chân căng ra
• Giữ động tác trong 30 giây
• Lặp lại động tác 3 lần mỗi chân.

Bài tập chú chó hướng xuống

Bài tập chú chó hướng xuống giúp kéo căng các cơ ở bắp chân, làm mềm cơ bụng chân, giảm co thắt và đau cơ hiệu quả.

Cách thực hiện:

• Bắt đầu với tư thế plank cao, chống hai tay xuống sàn, khuỷu tay thẳng, cổ tay dưới vai, mũi chân chạm sàn; lưng, hông và chân thẳng
• Bước hai chân gần với tay, đưa hông lên cao để cơ thể tạo thành hình tam giác với mặt đất
• Hông hướng về phía trần nhà, ngực ép vào đùi, cột sống thẳng, đầu gối thẳng, bàn chân phẳng trên sàn. Không đặt nhiều trọng lượng lên cánh tay và bàn tay
• Gập đầu gối chân phải trong khi đẩy gót chân trái xuống đất. Lúc này có thể cảm thấy cơ bắp được kéo căng
• Giữ nguyên tư thế trong 10 giây
• Lặp lại động tác từ 3 – 5 lần.

Bài tập nâng bắp chân

Đây là một trong những bài tập phù hợp nhất cho người bị đau bắp chân do chấn thương, căng cơ, hoạt động gắng sức, tổn thương cơ bắp. Bài tập này có tác dụng rèn luyện cơ bắp chân, giảm đau, tăng cường sức mạnh cho chân và vận động linh hoạt.

Cách thực hiện:

• Đứng thẳng trên sàn, hai chân mở rộng bằng hông
• Nhón chân lên càng cao càng tốt, đứng thẳng trên các ngón chân
• Giữ nguyên tư thế trong 10 giây
• Hạ gót chân để trở về tư thế ban đầu
• Lặp lại động tác từ 3 – 5 lần.

Điều trị y tế đau bắp chân

Điều trị chuyên sâu được áp dụng cho những trường hợp nghiêm trọng hơn. Dưới đây là một số chỉ định phổ biến:

• Vật lý trị liệu.
• Dùng thuốc và phẫu thuật cho trường hợp hội chứng khoang, huyết khối tĩnh mạch sâu, bệnh thần kinh ngoại vi do tiểu đường.
• Dùng nẹp hoặc băng bột cho trường hợp bị rách hoặc căng cơ bắp chân.

Điều trị y tế là cần thiết đối với những trường hợp nặng. Vì thế, người bệnh cần liên hệ với bác sĩ nếu đau nhiều hoặc không giảm trong vài ngày, đau tăng lên hoặc xuất hiện với các biểu hiện khác.

Phòng ngừa đau bắp chân

Nguyên nhân gây đau bắp chân không được ngăn ngừa hoàn toàn. Tuy nhiên một số biện pháp dưới đây có thể giảm thiểu nguy cơ.

• Giãn cơ: Thực hiện giãn cơ trước và sau khi tập luyện, chơi thể thao. Điều này giúp tăng tăng tính linh hoạt, tăng cường và phục hồi sức mạnh cho cơ bắp chân. Từ đó hạn chế chấn thương và đau bắp chân.
• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi giữa những buổi tập để các cơ được thư giãn và phục hồi cơ bắp.
• Tăng dần cường độ luyện tập: Luyện tập với cường độ vừa phải khi bắt đầu. Sau đó tăng dần cường độ luyện tập hoặc bắt đầu một bài tập cần nhiều sức lực hơn. Tuyệt đối không luyện tập gắng sức, tăng cường độ luyện tập đột ngột. Vì điều này có thể gây căng thẳng cho cơ, tăng nguy cơ chấn thương và đau bắp chân.
• Uống đủ nước: Mất nước là nguyên nhân gây co rút cơ và đau bắp chân. Vì thế cần uống đủ nước để ngăn ngừa.

Đau bắp chân xảy ra do nhiều nguyên nhân. Tuy nhiên hầu hết các trường hợp đều nhẹ, có thể khắc phục bằng các biện pháp chăm sóc tại nhà. Một số trường hợp khác có thể nghiêm trọng hơn, cần được điều trị y tế. Vì thế bệnh nhân nên thăm khám nếu đau không giảm sau vài ngày, đau nghiêm trọng hoặc kèm theo những biểu hiện khác.

Tham khảo thêm:

• Đau Gót Chân Là Dấu Hiệu Của Bệnh Gì? Cách Điều Trị
• Tê Bắp Chân: Nguyên Nhân, Cách Chẩn Đoán Và Điều Trị