Bị cứng khớp gối sau phẫu thuật và cách phục hồi

Ngày đăng: 9:01 - 14/03/2023
Biên tập viên: iHR Việt Nam

Đánh giá bài viết

Đã được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ CKI Nguyễn Thị Phương Mai | Chuyên Khoa: Xương Khớp | Nơi công tác: IHR Cơ sở TP Hồ Chí Minh

Theo dõi IHR trên

Bệnh nhân bị cứng khớp gối sau phẫu thuật thường do nhiễm trùng, đau, bất động lâu ngày và không tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật. Tình trạng này khiến tầm vận động khớp bị hạn chế, đau khi di chuyển và tăng nguy cơ tàn chế trong tương lai.

Bị cứng khớp gối sau phẫu thuật là gì?

Bị cứng khớp gối sau phẫu thuật là một biến chứng của phẫu thuật điều chỉnh khớp gối, thể hiện cho tình trạng đầu gối co cứng, khó cử động hoặc/ và khó gập duỗi làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đi lại. Đồng thời giảm sức cơ khiến bệnh nhân mắc thăng bằng trong các hoạt động.

Tình trạng này thường xảy ra ở những bệnh nhân phẫu thuật tái tạo dây chẳng ở khớp gối do đứt dây chằng, phẫu thuật thay khớp gối, phẫu thuật rách sụn chêm và một số dạng phẫu thuật khác ở đầu gối.

Không phải tất cả các trường hợp đều bị cứng khớp gối sau phẫu thuật. Phần lớn các trường hợp xảy ra do bệnh nhân không tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật, đau đớn dẫn đến bất động lâu ngày. Một số trường hợp khác xảy ra do thiếu sót trong phẫu thuật hoặc bệnh nhân bị nhiễm trùng sau mổ.

Những trường hợp bị cứng khớp gối sau phẫu thuật cần được điều trị càng sớm càng tốt. Không nên chậm trễ hoặc kém tích cực. Bởi tình trạng này sẽ làm tăng nguy cơ cứng khớp mãn tính và bại liệt.

Dấu hiệu nhận biết cứng khớp gối sau phẫu thuật

Những người bị cứng khớp gối sau phẫu thuật có thể nhận biết tình trạng qua một số dấu hiệu sau:

Co cứng
Đau khớp khi đi lại hoặc thực hiện động tác gập – duỗi khớp
Hạn chế tầm vận động của khớp gối
Khả năng chịu lực kém.

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây cứng khớp gối sau phẫu thuật, tình trạng co cứng có thể đi kèm với một số triệu chứng nghiêm trọng khác, bao gồm:

Xuất huyết và mủ
Sưng và đỏ khớp
Đau đớn kéo dài
Cơ thể mệt mỏi
Không thể chuyển động khớp

Dấu hiệu nhận biết cứng khớp gối sau phẫu thuật gồm co cứng, hạn chế tầm vận động của khớp, đau khi chuyển động

Bị cứng khớp gối sau phẫu thuật do đâu?

Bệnh nhân bị cứng khớp gối sau phẫu thuật do nhiều nguyên nhân. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp gồm:

Có vấn đề trong kiểm soát cơn đau

Thông thường bệnh nhân có thể kiểm soát cơn đau và cảm thấy dễ chịu hơn khi sử dụng các thuốc kê đơn của bác sĩ. Tuy nhiên ở một số người, đau khớp gối sau phẫu thuật rất khó được kiểm soát.

Một số bệnh nhân không thể dung nạp thuốc giảm đau do tác dụng phụ nhưng không có biện pháp bổ sung để kiểm soát cơn đau. Điều này làm giảm tầm vận động của khớp, bệnh nhân cử động khó khăn.

Chuyển động kém trước khi phẫu thuật

Khả năng chuyển động khớp gối trước khi phẫu thuật có thể được dùng để làm thước đo khả năng chuyển động sau khi phẫu thuật. Một số trường hợp bị cứng khớp trước khi phẫu thuật sẽ bị cứng khớp sau phẫu thuật.

Nhiều mô sẹo

Những người phẫu thuật thay khớp gối hoặc đã trải qua phẫu thuật khớp trước đó sẽ có nhiều mô sẹo hơn bình thường. Điều này làm tăng nguy cơ bị cứng khớp sau phẫu thuật.

Sai vị trí cấy ghép

Bị cứng khớp gối sau phẫu thuật do sai vị trí cấy ghép thường gặp ở những bệnh nhân phẫu thuật thay khớp gối. Trong khi tiến hành phẫu thuật, bác sĩ sẽ cố gắng giữ thăng bằng đầu gối bằng cách dùng bộ phận thay thế có kích thước thích hợp, sau đó đặt vào đầu gối sao cho tính thẳng hàng được đảm bảo. Điều này giữ cho khớp gối không bị quá lỏng hoặc quá căng. Vì thế việc đặt sai vị trí có thể gây ra tình trạng cứng khớp gối.

Nhiễm trùng sau phẫu thuật

Theo các chuyên gia xương khớp, những người bị nhiễm trùng sau phẫu thuật sẽ có khả năng bị giảm tầm vận động và cứng khớp gối.

Không tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật

Sau phẫu thuật khớp gối, bệnh nhân được khuyên vật lý trị liệu và tập phục hồi chức năng để tăng tầm vận động, phục hồi đầu gối. Vì thế những trường hợp không tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật hoặc không tuân thủ liệu trình luyện tập sẽ có nguy cơ cao bị cứng khớp gối sau phẫu thuật.

Không tập phục hồi chức năng là nguyên nhân phổ biến gây cứng khớp gối sau phẫu thuật

Điều trị cứng khớp gối sau phẫu thuật

Tùy thuộc vào nguyên nhân, thời điểm phẫu thuật và mức độ nghiêm trọng, phương pháp điều trị cứng khớp gối sau phẫu thuật ở mỗi người không giống nhau. Dưới đây là những phương pháp thường được áp dụng:

1. Kiểm soát tốt cơn đau

Đầu tiên để phòng ngừa và điều trị cứng khớp gối sau phẫu thuật, bệnh nhân cần chăm sóc và sử dụng thuốc đúng cách để kiểm soát tốt cơn đau. Dựa vào mức độ nặng nhẹ, bệnh nhân có thể được dùng các thuốc giảm đau không kê đơn hoặc dùng thuốc giảm đau nhóm opioid (thuốc giảm đau gây nghiện, được chỉ định cho trường hợp đau nặng).

Sau khi cơn đau đã thuyên giảm người bệnh cần luyện tập để phục hồi chức năng vận động, phòng ngừa tình trạng cứng khớp và teo cơ chân. Ngoài ra tập vật lý trị liệu cũng có khả năng hỗ trợ giảm đau hiệu quả.

2. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp được chỉ định cho hầu hết các trường hợp bị cứng khớp gối sau phẫu thuật. Phương pháp này cũng được chỉ định cho những bệnh nhân vừa phẫu thuật và bó bột để hạn chế tối đa nguy co cứng khớp.

Thông thường vật lý trị liệu điều trị cứng khớp gối sau phẫu thuật được áp dụng trong ba tháng đầu sau phẫu thuật để đạt hiệu quả tối đa. Phương pháp này có tác dụng tăng tầm vận động, duy trì khả năng vận động của đầu gối, giảm đau, kích thích lưu thông máu và điều trị chứng cứng khớp. Đồng thời hạn chế tối đa nguy cơ teo cơ chân và bại liệt.

Trong khi vật lý trị liệu phục hồi chức năng, bệnh nhân có thể được hướng dẫn sử dụng nẹp động để tăng hiệu quả điều trị.

3. Thao tác dưới gây mê

Đối với thao tác dưới gây mê, bệnh nhân sẽ được thực hiện một thủ tục điều chỉnh khớp gối nhưng không có vết rạch (không phẫu thuật). Thủ tục này được áp dụng cho những bệnh nhân bị cứng khớp gối sau phẫu thuật do mô sẹo.

Trong khi thực hiện, bệnh nhân sẽ được gây mê bằng đường truyền tĩnh mạch. Sau đó bác sĩ thực hiện một số thao tác nhằm phá vỡ mô sẹo ở đầu gối. Từ đó điều trị cứng khớp gối hiệu quả.

Để đạt hiệu quả tối đa, bệnh nhân cần được thực hiện thao tác dưới gây mê trong khoảng 6 – 12 tuần đầu sau phẫu thuật. Phương pháp này cần được thực hiện một cách thận trọng. Đồng thời phải do một bác sĩ giàu kinh nghiệm thực hiện để tránh gây gãy xương. Đặc biệt là những người trì hoãn điều trị trong thời gian dài và người lớn tuổi.

4. Phẫu thuật loại bỏ mô sẹo

Hiếm khi phẫu thuật loại bỏ mô sẹo được thực hiện. Bởi phương pháp này có khả năng loại bỏ căn nguyên nhưng không mang đến nhiều lợi ích trong việc phục hồi chuyển động. Vì thế phẫu thuật loại bỏ mô sẹo thường được xem xét sau cùng hoặc dùng kết hợp với các phương pháp khác để tăng hiệu quả.

4. Phẫu thuật thay khớp gối mới

Bác sĩ sẽ xem xét phẫu thuật thay khớp gối mới nếu bệnh nhân không có đáp ứng tốt với những phương pháp điều trị nêu trên hoặc bị cứng khớp gối sau phẫu thuật do sai vị trí cấy ghép và không thể điều chỉnh.

Trước và trong khi phẫu thuật thay khớp gối mới, bác sĩ sẽ tiến hành đo, sửa chữa kích thước của phần thay thế mới và những vết cắt xương (nếu cần thiết). Sau đó thay khớp kết hợp vận động trị liệu để đảm bảo khớp gối chuyển động tốt và linh hoạt hơn.

Bài tập phục hồi cứng khớp gối sau phẫu thuật

Bệnh nhân được khuyến khích tập phục hồi cứng khớp gối sau phẫu thuật để cải thiện phạm vi chuyển động lâu dài, sớm trở về với đời sống bình thường. Thông thường bệnh nhân sẽ được hướng dẫn luyện tập trong vài tuần kết hợp đi bộ với nạng hoặc khung tập đi nếu cần thiết.

1. Trong 1 – 2 tuần đầu (phục hồi sớm)

Trong 1 – 2 tuần đầu, bệnh nhân bị cứng khớp gối sau phẫu thuật chủ yếu được luyện tập với những bài tập cải thiện sức cơ và tăng cường chức năng của cơ tứ đầu (cơ đùi). Từ đó tăng khả năng gập và duỗi đầu gối.

Bài tập siết cơ tứ đầu/ đùi

Nằm trên sàn, uốn cong đầu gối không bị ảnh hưởng
Duỗi thẳng đầu gối bị ảnh hưởng, sau đó cuộn và đặt một chiếc khăn dưới đầu gối
Từ từ và nhẹ nhàng thực hiện động tác siết chặt cơ đùi
Giữ nguyên trong 5 giây và thả ra
Lặp lại động tác 10 lượt/ lần
Nghỉ 1 phút. Tiếp tục lặp lại động tác cho đến khi cảm thấy mỏi cơ
Thực hiện mỗi 1 – 2 tiếng/lần.

Bài tập duỗi thẳng đầu gối

Nằm trên sàn, uốn cong đầu gối không bị ảnh hưởng
Duỗi thẳng đầu gối bị ảnh hưởng, cuộn một chiếc khăn và đặt dưới mắt cá chân
Duỗi thẳng đầu gối hết mức có thể để mặt sau của đầu gối chạm vào giường
Giữ nguyên trong 5 giây và thả ra
Lặp lại động tác 10 lần hoặc cho đến khi cảm thấy mỏi cơ

Bài tập duỗi mắt cá chân

Trong khi nằm, luân phiên mở rộng và gập mắt cá chân. Điều này giúp co cơ ống chân và bắp chân, hỗ trợ phục hồi khớp gối
Thực hiện động tác trong 3 phút, từ 2 – 3 lần/ giờ.

Bài tập uốn cong đầu gối tư thế nằm

Nằm trên giường với tư thế thẳng lưng, uốn cong đầu gối
Từ từ trượt bàn chân về phía mông để đầu gối được uốn cong hết mức có thể
Giữ nguyên tư thế từ 5 – 10 giây
Thả lỏng và trượt chân về vị trí ban đầu
Lặp lại động tác 10 lần hoặc cho đến khi cảm thấy mỏi cơ.

Bài tập uốn cong đầu gối tư thế ngồi

Ngồi trên ghế, đặt bàn chân lành phía sau bàn chân bệnh
Từ từ uốn cong đầu gối (chân bệnh) hết mức có thể
Giữ nguyên tư thế từ 5 – 10 giây, thả ra
Lặp lại động tác cho đến khi cảm thấy tức mỏi đầu gối.

Bài tập uốn cong đầu gối tư thế ngồi (không hỗ trợ)

Từ từ uốn cong đầu gối cho đến khi đầu gối chạm sàn
Nhẹ nhàng trượt thân người về phía trước để tăng độ uốn cong
Giữ nguyên tư thế từ 5 – 10 giây, thả lỏng và duỗi thẳng đầu gối
Lặp lại động tác 10 lượt/ lần. Kiên trì cho đến khi có thể uốn cong đầu gối hoàn toàn.

2. Trong 3 – 6 tuần

Trong 3 – 6 tuần tiếp theo, bệnh nhân bị cứng khớp gối sau phẫu thuật tiếp tục thực hiện những bài tập kích hoạt cơ tứ đầu. Cụ thể như nâng thẳng chân và bước đi lên. Lưu ý những bài tập này chỉ nên được thực hiện khi có sự cho phép của bác sĩ chuyên khoa.

Bài tập bước đi lên

Đứng dưới chân cầu thang có tay vịn (không cao hơn bậc thang)
Đặt chân lên bậc thang và gập chân bị cứng khớp gối sau phẫu thuật, tay vịn vào lan can
Kích hoạt cơ mông và cơ đùi, từ từ bước chân bệnh lên bậc thang tiếp theo trong khi cố gắng duỗi thẳng chân
Giữ nguyên trong 5 giây
Từ từ uốn cong đầu gối, bước xuống và trở về vị trí ban đầu
Lặp lại động tác 10 lượt/ lần, mỗi ngày 3 lần.

Bài tập nâng chân thẳng

Nằm trên sàn, uốn cong đầu gối không bị ảnh hưởng
Duỗi thẳng đầu gối bị cứng
Kích hoạt cơ đùi và từ từ nâng cao chân bệnh trong khi đầu gối vẫn duỗi thẳng
Cố gắng để hai đùi cạnh nhau
Giữ nguyên tư thế từ 5 – 10 giây, thả lỏng và hạ chân xuống
Lặp lại động tác 10 lần.

3. Từ 6 tuần trở lên

Trong khoảng thời gian này, đầu gối của bạn đã phục hồi đáng kể, không còn cảm giác co cứng khớp gối sau phẫu thuật như ban đầu. Tuy nhiên các chuyên gia vẫn khuyên bạn thực hiện những bài tập nêu trên kết hợp với bài tập ngồi xổm trên tường, kiên trì cho đến khi phục hồi hoàn toàn. Điều này giúp người bệnh mau chóng trở về với đời sống bình thường.

Bài tập ngồi xổm trên tường

Đứng tựa vào tường
Hai bàn chân cách nhau một khoảng rộng bằng hông (18 inch)
Trong khi kích thích cơ đùi và cơ mông, từ từ hạ thân người và trượt xuống tường cho đến khi cảm thấy căng và đau đầu gối
Giữ nguyên tư thế từ 5 – 10 giây, từ từ trượt lên phía trên để trở lại vị trí ban đầu
Lặp lại động tác cho đến khi cảm thấy mỏi cơ thì ngưng
Thực hiện 3 lần/ ngày, liên tục trong 3 tuần để lấy lại sức mạnh và phục hồi hoàn toàn.

Phòng ngừa cứng khớp gối sau phẫu thuật

Để hạn chế nguy cơ bị cứng khớp gối sau phẫu thuật, bệnh nhân cần lưu ý một số điều dưới đây:

Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi. Không nên vội vàng đi lại hoặc để khớp gối chịu toàn bộ trọng lượng cơ thể sau phẫu thuật. Nghỉ ngơi đúng cách cho đến khi khớp gối ổn và có hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
Nên dùng nạng hoặc khung tập đi khi tập đi bộ.
Không nên tích cực nắn bóp hoặc xoa bóp sau phẫu thuật, đặc biệt là phẫu thuật thay khớp gối. Bởi điều này sẽ làm mất tính ổn định, tăng nguy cơ sai lệch vị trí của bộ phận thay thế.
Thường xuyên uốn cong và duỗi đầu gối để phòng ngừa cứng khớp gối sau phẫu thuật. Người bệnh nên thực hiện một cách nhẹ nhàng. Sau đó tăng dần cường độ luyện tập theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Không nên tăng hoạt động thể chất quá nhanh.
Đảm bảo thực hiện đúng quy trình vật lý trị liệu và tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật.
Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để kiểm soát cơn đau.
Chăm sóc vết thương để phòng ngừa tình trạng nhiễm trùng làm tăng nguy cơ cứng khớp gối sau phẫu thuật.
Trao đổi thông tin với bác sĩ về tình trạng và nguy cơ cứng khớp trước khi thực hiện phẫu thuật. Đồng thời tìm hướng xử lý ở những bệnh nhân có nguy cơ cao xuất hiện sẹo mô lớn.
Thăm khám kỹ lưỡng và thực hiện phẫu thuật đầu gối với bác sĩ giỏi, có nhiều năm kinh nghiệm trong việc phẫu thuật điều trị các vấn đề ở khớp gối. Điều này giúp hạn chế các rủi ro trong quá trình điều chỉnh đầu gối dẫn đến cứng khớp gối.

Đảm bảo thực hiện đúng quy trình vật lý trị liệu để phục hồi chức năng sau phẫu thuật — Đảm bảo thực hiện đúng quy trình vật lý trị liệu để phục hồi chức năng, ngăn ngừa cứng khớp sau phẫu thuật

Trên đây là nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách phục hồi cứng khớp gối sau phẫu thuật. Tình trạng này xảy ra do nhiều nguyên nhân nhưng phần lớn các trường hợp thường ở mức độ nhẹ đến trung bình, có thể được chữa khỏi trong thời gian ngắn.

Tuy nhiên bệnh nhân cần được điều trị sớm. Những trường hợp chủ quan và điều trị không tích cực có thể gây cứng khớp mãn tính và tăng nguy cơ bại liệt. Do đó cần tiến hành thăm khám và điều trị cứng khớp ngay khi có biểu hiện bất thường.

Cập nhật: 11:46 AM , 14/03/2023

Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!