Căng Cơ Bàn Chân: Nguyên Nhân và Cách Xử Lý, Điều Trị

Căng cơ bàn chân xảy ra khi các bó cơ ở bàn chân bị kéo căng quá mức và không tự thư giãn. Tình trạng này khiến các mô bên trong bị rách, người bệnh đau đớn khó chịu, giảm khả năng vận động. Tuy nhiên các triệu chứng có thể giảm nhanh khi chăm sóc và chữa trị đúng cách.

Căng cơ bàn chân là gì?

Căng cơ bàn chân là tình trạng các bó cơ ở bàn chân bị kéo căng quá mức dẫn đến tổn thương và hình thành các vết rách có kích thước nhỏ ở mô. Điều này khiến người bệnh đau đớn, có cảm giác căng tức và khó khăn khi đi lại. Trong nhiều trường hợp, bàn chân còn có dấu hiệu sưng và bầm tím.

Về giải phẫu học, các cơ sinh học ở bàn chân kết nối với các xương ở chân bằng gân, bắt nguồn từ cẳng chân. Những cơ này có nhiệm vụ tăng cường sức mạnh cho chân, cho phép bàn chân chuyển động linh hoạt.

Thông thường căng cơ bàn chân sẽ xảy ra ở các cơ tạo nên những chuyển động của bàn chân. Vì những cơ này thường chịu nhiều áp lực do các chuyển động lặp đi lặp lại và trọng lượng của cơ thể. Một số cơ thường bị ảnh hưởng gồm:

• Cơ chày sau: Cơ này hỗ trợ vòm bàn chân.
• Cơ chày trước: Giúp bàn chân di chuyển lên trên.
• Cơ gấp: Giúp các ngón chân cuộn tròn lại và ổn định chúng.
• Cơ kéo dài: Cho phép các ngón chân nâng cao để thực hiện bước đi.
• Cơ Brevis và cơ Peroneus longus: Hai cơ này giúp chuyển soát những chuyển động xảy ra ở bên ngoài mắt cá chân.

Dấu hiệu nhận biết căng cơ bàn chân

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng mà các triệu chứng và dấu hiệu căng cơ bàn chân cũng khác nhau ở mỗi người. Dưới đây là những dấu hiệu thường gặp:

• Đau bàn chân
• Cơn đau có thể bắt đầu từ từ hoặc đột ngột, đau âm ỉ hoặc đau nhói
• Đứng, đi lại, chuyển động các ngón chân có thể khiến cơn đau nghiêm trọng hơn. Đau giảm khi nghỉ ngơi, chườm lạnh và nâng cao chân
• Sưng bàn chân
• Bầm tím do chấn thương làm tổn thương mạch máu
• Có cảm giác co thắt hoặc cứng ở bàn chân

Nguyên nhân gây căng cơ bàn chân

Dưới đây là những nguyên nhân gây căng cơ bàn chân phổ biến:

• Té ngã

Tiếp đất trong khi bàn chân uốn cong khiến các cơ xung quanh bị kéo căng quá mức dẫn đến rách cơ. Ở những trường hợp này, bàn chân tổn thương thường có dấu hiệu sưng, bầm tím và đau đớn đột ngột.

• Lạm dụng cơ

Căng cơ bàn chân thường gặp ở những vận động viên nhảy cao, nhảy xa, chạy điền kinh, bóng rổ… Bởi các bó cơ quanh bàn chân sẽ chịu nhiều áp lực khi bật nhảy, chạy nhanh hoặc thực hiện những hoạt động tác khiến bàn chân bị uốn cong liên tục. Lâu ngày dẫn đến tình trạng co thắt và đau đớn.

Trong nhiều trường hợp rách cơ xảy ra trong khi thực hiện các hoạt động. Tình trạng này khiến bệnh nhân đau nhói đột ngột, người bệnh không thể đứng vững hoặc đi lại. Sau vài phút đến vài giờ, bàn chân sẽ có dấu hiệu sưng và bầm tím.

• Tăng áp lực lên chân

Bàn chân và các cơ xung quanh chịu nhiều áp lực từ trọng lượng. Chính vì thế chúng rất dễ bị tổn thương. Đặc biệt thường xuyên nâng vật năng hoặc thừa cân béo phì sẽ làm tăng áp lực lên cơ ở bàn chân. Từ đó tăng nguy cơ co thắt, cơ bị tổn thương.

Ngoài ra vận động gắng sức cũng tác động tiêu cực lên bàn chân và các cơ xung quanh, khiến chúng chịu nhiều áp lực và căng giãn quá mức.

• Chuyển động đột ngột

Đột ngột uốn cong bàn chân, vẹo mắt cá chân sẽ khiến các cơ chịu áp lực lớn và bị tổn thương. Trường hợp nặng có thể bị rách cơ toàn phần.

• Căng thẳng

Căng thẳng quá mức làm tăng nguy cơ căng cơ, bao gồm cả căng cơ bàn chân, đau đầu căng cơ, căng cơ đùi… Bởi não bộ có xu hướng phát ra tín hiệu giải phóng hormone khi căng thẳng như Cortisol và Epinephrine. Những loại hormone này không chỉ làm tăng nhịp tim và huyết áp mà còn khiến các cơ trên cơ thể bị thắt chặt.

Mức độ nghiêm trọng của căng cơ bàn chân

Phần lớn những trường hợp căng cơ bàn chân có rách một phần cơ. Điều này khiến người bệnh đau đớn, khó đứng lên và đi lại. Tuy nhiên cơ tổn thương có thể được chữa lành khi bệnh nhân tích cực chăm sóc và áp dụng các phương pháp điều trị theo chỉ định.

Đối với những trường hợp không điều trị, bệnh nhân sẽ có nguy cơ rách cơ toàn phần. Ngoài ra chức năng vận động và khả năng nâng đỡ trọng lượng cơ thể của bàn chân cũng bị ảnh hưởng. Điều này khiến người bệnh thay đổi dáng đi, đau bàn chân mãn tính. Lâu ngày gây ra tình trạng teo cơ, dị tật và mất khả năng vận động.

Chẩn đoán căng cơ bàn chân

Kiểm tra triệu chứng cơ năng và thực thể có thể giúp bác sĩ đánh giá sơ nét về tình trạng căng cơ bàn chân. Tuy nhiên để tránh nhầm lẫn với những bệnh lý khác, các xét nghiệm hình ảnh sẽ được chỉ định, bao gồm:

• Chụp X-quang bàn chân: Người bệnh được chụp X-quang để kiểm tra các xương của bàn chân. Điều này giúp phát hiện tình trạng gãy xương. Đồng thời phân biệt đau bàn chân do căng cơ với tổn thương xương.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Hình ảnh MRI giúp bác sĩ kiểm tra cơ, cấu trúc khớp và những mô mềm khác. Điều này cho phép bác sĩ xác định những tổn thương phối hợp và đánh giá tình trạng rách cơ. Ngoài ra chụp cộng hưởng từ còn giúp tìm kiếm những tổn thương tiềm ẩn và định hướng điều trị.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Ít khi căng cơ bàn chân được kiểm tra bằng CT. Tuy nhiên nếu có nghi ngờ căng cơ kèm theo những tổn thương sâu và nghiêm trọng, kỹ thuật này sẽ được chỉ định để kiểm tra.
• Siêu âm: Những tổn thương ở cơ có thể được phát hiện dễ dàng thông qua hình ảnh siêu âm. Điều này giúp đánh giá tốt tình trạng.
• Điện cơ: Điện cơ được thực hiện để đánh giá hoạt động của cơ và dây thần kinh.

Phương pháp điều trị căng cơ bàn chân

Nếu được chăm sóc tốt, căng cơ bàn chân và các triệu chứng có thể thuyên giảm từ vài ngày đến vài tuần tùy theo mức độ tổn thương cơ. Hầu hết bệnh nhân được điều trị bảo tồn. Riêng những trường hợp rách cơ nghiêm trọng có thể được chỉ định điều trị ngoại khoa.

1. Phương pháp RICE

RICE là phương pháp sơ cứu chấn thương hiệu quả (đã được chứng minh về lâm sàng). Phương pháp này phù hợp với tất cả bệnh nhân bị căng cơ. Đặc biệt là căng cơ bàn chân và căng cơ bắp chân.

Phương pháp RICE là chữ cái viết tắt của nghỉ ngơi (Rest), đá lạnh (Ice), băng ép (Compression) và nâng cao (Elevation).

• Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi được xác định là quá trình quan trọng nhất trong sơ cứu chấn thương. Biện pháp này giúp các cơ tổn thương được bảo vệ, giảm áp lực và xoa dịu cơn đau. Ngoài ra nghỉ ngơi hợp lý còn giúp các vết xước ở cơ bị rách nhanh chóng lành lại. Từ đó ngăn tổn thương lan rộng. Trong khi nghỉ ngơi, người bệnh có thể nhẹ nhàng massage chân đau để cải thiện mô và giảm sự hình thành sẹo.

• Chườm đá

Hãy dùng khăn lạnh hoặc một túi đá lạnh áp lên bàn chân bị thương. Nhiệt độ cao từ biện pháp này có tác dụng giảm sưng và đau hiệu quả. Theo các chuyên gia, chườm đá lên được thực hiện trong 72 giờ đầu sau chấn thương, cách 4 giờ 1 lần, mỗi lần 15 phút để đạt hiệu quả tối đa.

• Băng ép

Dùng băng thun quấn quanh bàn chân tổn thương và mắt cá trong 72 giờ sau chấn thương. Biện pháp này giúp bảo vệ cơ tổn thương, tránh tác động bên ngoài khiến tình trạng rách cơ tiến triển. Ngoài ra băng ép còn giúp hạn chế sưng và giảm đau hiệu quả. Lưu ý không băng ép quá chặt vì điều này có thể cản trở lưu thông máu và kích thích cơn đau.

• Nâng cao

Bệnh nhân bị căng cơ bàn chân nên nâng cao chân trong khi ngồi hoặc nằm. Biện pháp này giúp giảm sưng, hạn chế tích tụ máu bầm và giảm đau hiệu quả.

2. Điều chỉnh thói quen sinh hoạt

Một số thói quen dưới đây có thể hỗ trợ điều trị căng cơ bàn chân và kiểm soát triệu chứng hiệu quả:

• Uống nhiều nước

Để sớm phục hồi chức năng của cơ tổn thương, người bệnh cần uống nhiều nước mỗi ngày. Nghiên cứu cho thấy, cung cấp đủ lượng nước cần thiết giúp cơ hoạt động hiệu quả hơn.

• Ăn uống lành mạnh và cân bằng

Cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng, nên ăn nhiều hoa quả, rau xanh, thịt, cá, trứng, các loại hạt. Khi được bổ sung đủ dưỡng chất, các cơ sẽ được nuôi dưỡng và chắc khỏe hơn, thúc đẩy quá trình chữa lành tổn thương sau căng cơ.

Ngoài ra một số thành phần dinh dưỡng như vitamin C, omega-3 và protein còn giúp giảm đau, kháng viêm và duy trì sự dẻo dai cho các sợi cơ. Từ đó hạn chế căng cơ tái phát trong tương lai.

• Kiểm soát căng nặng

Nếu bị thừa cân béo phì, bạn nên áp dụng chế độ giảm cân khoa học để cải thiện cân nặng. Từ đó giảm áp lực lên cơ tổn thương, tăng tốc độ lành cơ và giảm căng cơ bàn chân tái phát.

• Yoga và thiền định

Sau khi đau và sưng do căng cơ bàn chân thuyên giảm, người bệnh nên tập yoga và thiền định mỗi ngày. Thiền định giúp kiểm soát căng thẳng, giảm đau và hạn chế co thắt cơ tiếp diễn trong tương lai.

Trong khi đó yoga có tác dụng thư giãn và kéo dài các cơ, tăng cường sức mạnh và tính linh hoạt cho người bệnh. Ngoài ra thường xuyên tập yoga còn giúp tăng sự dẻo dai cho cơ, gân và dây chằng; tăng lưu thông khí huyết, giảm đau và giảm co thắt.

3. Xoa bóp bàn chân

Xoa bóp giúp cải thiện nhanh các triệu chứng của tình trạng căng cơ bàn chân. Bởi lực tác động từ tay và ngón tay đến bàn chân có thể giúp các cơ và mô mềm được thư giãn, giảm đau. Đồng thời tăng tốc độ chữa lành tổn thương bằng cách kích thích lưu thông khí huyết.

Ngoài ra biện pháp này còn có tác dụng cải thiện tình trạng co thắt cơ và cứng khớp, tăng tính linh hoạt và chức năng vận động. Đồng thời làm tan máu bầm và hạn chế tình trạng sưng tấy.

Khi xoa bóp, bạn cần chú ý xoa, ấn và day nhẹ từ bắp chân đến lòng bàn chân và các ngón chân. Tập trung nhiều hơn ở vị trí đau. Nếu cảm thấy đau nhiều khi xoa bóp, bạn cần thực hiện động tác một cách nhẹ nhàng.

4. Sử dụng nhiệt

Người bệnh có thể ngâm chân trong nước ấm hoặc dùng khăn ấm/ chai nước ấm chườm lên chân tổn thương. Sử dụng nhiệt độ cao giúp các cơ, khớp và dây thần kinh được thư giãn, giãn mạch và tăng lưu thông máu.

Ngoài ra sử dụng nhiệt còn giúp hạn chế tình trạng co cứng, giảm đau, giúp người bệnh vận động linh hoạt và hỗ trợ giấc ngủ. Tuy nhiên biện pháp này chỉ nên được sử dụng khi đau và sưng đã thuyên giảm.

Người bệnh nên thực hiện biện pháp chườm nóng trong 20 phút, mỗi ngày 3 – 4 lần. Hoặc có thể ngâm chân trong nước ấm mỗi ngày 1 lần trước khi đi ngủ.

5. Sử dụng thuốc giảm đau

Thuốc giảm đau mang đến nhiều lợi ích cho những bệnh nhân bị căng cơ bàn chân. Tùy thuộc vào tần suất và mức độ đau, bác sĩ có thể chỉ định một trong những loại thuốc dưới đây:

• Thuốc Acetaminophen: Thuốc Acetaminophen được dùng để điều trị những cơn đau nhẹ. Thuốc có tác dụng hạ sốt và giảm đau nhanh. Thông thường đau bàn chân do căng cơ được khắc phục sau 2 – 3 liều dùng thuốc.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Ibuprofen, Naproxen là những loại thuốc chống viêm không steroid thường được chỉ định trong điều trị căng cơ bàn chân. Thuốc này mang đến hiệu quả giảm đau và viêm, phù hợp với những bệnh nhân bị căng cơ có cơn đau vừa. Để đạt hiệu quả và an toàn khi dùng, thuốc chống viêm không steroid cần được dùng theo khuyến cáo của bác sĩ hoặc dùng theo chỉ dẫn trên bao bì.
• Thuốc giảm đau giãn cơ: Thông thường thuốc giảm đau giãn cơ chỉ được chỉ định cho những trường hợp có các cơ ở chân co thắt nghiêm trọng hoặc đau nhiều làm ảnh hưởng đến đi đứng. Thuốc này mang đến hiệu quả cao trong việc giảm đau, điều trị co cứng và co thắt cơ.

6. Vật lý trị liệu

Những người bị co thắt cơ nghiêm trọng hoặc giảm khả năng vận động do căng cơ bàn chân thường được chỉ định vật lý trị liệu. Phương pháp này có thể giúp giảm đau, cải thiện sự dẻo dai của các cơ và phục hồi chức năng.

Ngoài ra tập vật lý trị liệu còn giúp cải thiện sự linh hoạt, tăng cường sức cơ, ổn định các khớp. Đồng thời ngăn tình trạng căng cơ ở bàn chân tái phát. Dựa vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng, bệnh nhân có thể được tập chủ động hoặc bị động với những bài tập thích hợp. Tuy nhiên hầu hết những bài tập này đều có tác dụng kéo giãn và cải thiện sức cơ.

7. Điều trị ngoại khoa

Điều trị ngoại khoa được chỉ định cho những trường hợp sau:

• Rách cơ
• Tổn thương cơ kèm theo gãy xương hoặc đứt gân do chấn thương
• Bệnh nhân không đáp ứng với điều trị bảo tồn

Tùy thuộc vào tình trạng, người bệnh được phẫu thuật nối cơ/ gân bị đứt hoặc chỉnh xương gãy. Sau phẫu thuật bệnh nhân được nẹp hoặc bó bột để cơ, gân và xương tổn thương được chữa lành đúng cách. Sau 4 – 6 tuần, bệnh nhân được thiết lập chương trình phục hồi chức năng với vật lý trị liệu đơn thuần (bài tập).

Biện pháp phòng ngừa căng cơ bàn chân

Một số biện pháp giúp phòng ngừa căng cơ bàn chân gồm:

• Giảm áp lực lên chân: Hạn chế mang vác vật nặng, không vận động gắng sức và giảm cân khi cần thiết để giảm áp lực lên đôi chân, hạn chế tổn thương và căng cơ.
• Nghỉ giải lao: Không nên đứng lâu hoặc ngồi với tư thế uốn cong bàn chân trong thời gian dài. Nên đi lại và vận động nhẹ nhàng để khí huyết lưu thông, giảm áp lực lên bàn chân và hạn chế căng cơ. Vận động viên nên nghỉ giải lao thường xuyên, không nen tiếp tục hoạt động đang thực hiện nếu có cảm giác căng và mỏi cơ.
• Tránh lặp đi lặp lại một chuyển động: Không nên lặp đi lặp lại một chuyển động ở bàn chân như nâng cao và uốn cong bàn chân liên tục để chạy nhanh, nhảy cao, nhảy xa, chơi bóng chuyền, khúc côn cầu… Nên có thời gian nghỉ ngơi hợp lý để các cơ được thư giãn.
• Không chuyển động đột ngột: Không đột ngột uốn cong bàn chân quá tầm. Vì điều này không chỉ gây căng cơ bàn chân mà còn làm tổn thương xương và các mô mềm khác.
• Thường xuyên massage: Những động tác massage giúp các cơ ở bàn chân được thư giãn, hạn chế tình trạng co thắt và đau mỏi.
• Luyện tập với bàn chân: Thường xuyên yoga hoặc thực hiện các bài tập với chân và bàn chân để tăng sức mạnh cho cơ bắp, giúp cơ dẻo dai và duy trì những chuyển động linh hoạt của bàn chân. Ngoài ra việc luyện tập còn giúp ngủ ngon, cải thiện tâm trạng. Chính vì thế những bài tập với bàn chân nên là một phần trong những buổi tập hàng ngày.
• Phòng ngừa chấn thương: Thận trọng trong khi chơi thể thao, sinh hoạt và tham gia giao thông. Điều này giúp giảm nguy cơ té ngã dẫn đến những chấn thương nghiêm trọng ở bàn chân, bao gồm cả rách cơ. Ngoài ra nên lựa chọn những đôi giày vừa vặn, có đệm lót phía dưới để hỗ trợ bàn chân trong các hoạt động, giảm căng thẳng cho cơ và các xương.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Nên uống từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày. Đồng thời ăn nhiều thực phẩm lành mạnh và giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa, các loại hạt, đậu, rau xanh, trái cây… Điều này đảm bảo các cơ được nuôi dưỡng tốt, chắc khỏe và duy trì chức năng. Từ đó giảm nguy cơ căng cơ ở nhiều vị trí như căng cơ bàn chân, căng cơ đùi, căng cơ cổ…
• Thiền định: Nên thiền định 30 phút mỗi ngày để giải tỏa căng thẳng, điều hòa trạng thái, giảm stress và mệt mỏi. Từ đó ngăn chặn não bộ phát ra tín hiệu tiết hormone gây co thắt cơ.

Căng cơ bàn chân khiến người bệnh đau đớn kéo dài, chân sưng và bầm tím, giảm khả năng vận động. Ngoài ra tình trạng này thường kèm theo những tổn thương ở mô mềm và xương. Do đó ngay khi chấn thương xảy ra, người bệnh cần kiểm tra tình trạng và liên hệ ngay với bác sĩ để được hướng dẫn khắc phục đúng cách.

Tham khảo thêm:

• 10 Cách Trị Căng Cơ, Giảm Đau Nhức Hiệu Quả Tại Nhà
• Căng Cơ Lưng Là gì? Dấu Hiệu Nhận Biết và Điều Trị
• Đau Đầu Căng Cơ: Nguyên Nhân và Giải Pháp Khắc Phục